ماهنامه علمی سبک شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)
سال 17، شماره 2، اردیبهشت 1403 ، شماره پی در پی 96

تحلیل دگرگونی و باززایی نمادها، کهن‌الگوها و اساطیر بومی و منطقه ای (جنوب ایران) در رمان «اهل غرق» منیرو روانی‌پور

صفحه (249 - 268)
سودابه علی‌توکلی ، مریم غلامرضا بیگی (نویسنده مسئول)، خورشید قنبری ننیز
تاریخ دریافت مقاله : خرداد 1402
تاریخ پذیرش قطعی مقاله : شهریور 1402

چکیده

هدف و زمینه:اسطوره ها معمولاً صورتی متفاوت از نظام اعتقادی و فکری بشر است که در طی سالیان متمادی بجای فرسوده شدن، همواره در حال نو شدن و دگردیسی هستند. در این دگردیسی، عصارۀ نمادین و اسطوره گونۀ هر شیء و مفهومی در کنار کارکرد قدیمیش حفظ میشود؛ اما با توجه به زندگی امروز و درک و دریافت متفاوت هر قوم و فرهنگ و زمانه ای، لباسی نو بر قامت مفاهیم اسطوره ای دیده میشود.

نویسندگان آثار داستانی بویژه رمانهای معاصر، با بهره گیری از فرهنگ غنی باستانی و مؤلفه های اسطوره ای، سعی در قوت و استحکام این گونۀ ادبی داشته اند. پیوند دنیای مدرن امروز با مفاهیم بکر باستانی بویژه اسطوره، اصالت اثر را بیش از پیش تضمین میکند. این پیوند و تأثیرپذیری از دنیای نامحدود اسطوره گاه بصورت خودآگاه و گاه بصورت ناخودآگاه در آثار ادبی نمود پیدا میکند. در این پژوهش نمادها، کهن‌الگوها و اساطیر بومی در رمان«اهل غرق» منیرو روانی‌پور مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته است.

روش پژوهش: این پژوهش گزارشی از یک پژوهش بنیادین، نظری و اسنادی است که با روش توصیفی-تحلیلی میباشد. همچنین گردآوری داده ها ازطریق فعالیت کتابخانه ای صورت گرفته است.

یافته ها :روانی‌پور در عرصۀ به کارگیری نمادها، کهن‌الگوها و اساطیر در رمان اهل غرق زبانی نمادین دارد و با بهره گیری از این سه مؤلفه توانسته است، دغدغه ها و مشکلات جامعۀ موردنظر خود را به نمایش بگذارد. در این رمان وجود کهن‌الگوها و اساطیر، برگرفته ازعناصر طبیعی، موجودات و شخصیتهای اسطوره ای بومی مانند بوسلمه، و پریان دریایی است. مهمترین مضمون این رمان نمایش اعتقادات و باورهای بومی مردم منطقۀ جنوب است. در این رمان، خیال و رؤیا و و‌اقعیت درهم آمیخته میشود.

نتیجه گیری: نتایج تحقیق نشان میدهد که روانی پور در «اهل غرق» از اسطوره شکنی و بهره گیری از نماد استفاده کرده است و از این طریق نویسندۀ اثر، اهمیّت نقش اساطیر را در بازنمایی زندگی و تاریخ اجتماع ایرانی را مورد توجّه قرار داده است.

کلمات کلیدی
اسطوره , رمان فارسی , اهل غرق , دریا , منیرو روانی‌پور.

• -احمدی، فرشته (1383)، اهل غرق درون‌گرایی، روزنامه شرق، 18 خرداد.
• براهنی، رضا (1393)، قصّه نویسی، تهران: انتشارات نگاه.
• برن، لوسیلا و دیگران (1383)، جهان اسطوره ها، تهران: مرکز.
• بهبهانی، سیمین (1369)، نقد کتاب‌اهل غرق در انتظار مروارید. مجلۀ چیستا، شمارۀ 70، صص: 1395-1389.
• بیهقی، حسینعلی (1367)، پژوهش و بررسی فرهنگ عامه، مشهد: آستان قدس رضوی.
• تسلیمی علی (1388)، ‌گزاره هایی در ادبیات معاصر ایران (داستان.) چاپ دوم. تهران: کتاب آمه.
• رامین نیا، مریم و نیکوبخت، ناصر (1384)، بررسی رئالیسم جادویی و تحلیل رمان اهل غرق. مجلۀ پژوهش‌های ادبی، شمارۀ 8، صص: 129-154.
• روانی‌پور، منیرو (1368)، اهل غرق. تهران: تک.
• شوالیه، ژان و آلن گربران. (1387)، فرهنگ نمادها: اساطیر، رؤیاها، رسوم و... (5 جلد،) ترجمۀ سودابه فضایلی، چاپ اول، تهران: جیحون.
• کاسیرر، ارنست (1387)، زبان و اسطوره، ترجمۀ محسن ثلاثی، تهران: مروارید.
• مونسان، فرزانه و خائفی، عباس و تسلیمی، علی و خزانه دارلو، محمدعلی (1393)، ‌بینش اساطیری در آثار منیرو روانی‌پور. مجلۀ ادبیات عرفانی و اسطوره شناختی، شمارۀ 37، صص: 303-337.
• ناظمیان، رضا (1391)، ادبیات دریا (رمان سیاسی) ایران و سوریه. طرح تحقیقاتی. دانشکدۀ ادبیات و زبانهای خارجه دانشگاه علامه طباطبایی تهران.‌