ماهنامه علمی سبک شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)
سال 15، شماره 8، آبان 1401 ، شماره پی در پی 78

بررسی کهن الگوی سفر قهرمان در متون منظوم پهلوانی براساس نظریه جوزف کمپبل (با تکیه بر گرشاسبنامه، سامنامه، کوشنامه و جهانگیرنامه)

صفحه (103 - 121)
سید ابوالحسن هاشمی ، محمود فیروزی مقدم (نویسنده مسئول)، مهیار علوی مقدم
تاریخ دریافت مقاله : مرداد 1400
تاریخ پذیرش قطعی مقاله : آبان 1400

چکیده

زمینه و هدف: در این مقاله سعی میشود با مطرح نمودن الگوی سفر قهرمان از جوزف کمپبل به مطابقت دادن مراحل گذر قهرمان در داستانهای حماسی منظوم فارسی پرداخته شود. بر این اساس بررسی سفر قهرمان طی مراحل عزیمت، تشرف و رهیافت و بازگشت در گرشاسبنامه، سامنامه، کوشنامه و جهانگیرنامه مورد بررسی قرار خواهد گرفت.

روش مطالعه: این پژوهش گزارشی است از یک پژوهش بنیادی، نظری و اسنادی با روش توصیفی ـ تحلیلی و بر مبنای مطالعات کتابخانه ای.

یافته ها: در هر چهار اثر مورد بررسی میتوان مراحل سفر قهرمان طبق کهن الگوی کمپبل را مشاهده نمود.

نتیجه گیری: در هر چهار منظومۀ حماسی، قهرمان از دنیای عادی خارج شده و این شروع عزیمت او برای سفری است که در پایانش با دگرگونی و تحول بسیار و با گذر از مراحل چندگانۀ عزیمت، رهیافت و بازگشت قهرمان بار دیگر به زندگی عادی بازخواهند گشت.

کلمات کلیدی
سفر قهرمان , جوزف کمپبل , متون حماسی , نقد کهن الگویی

• اژدها در اساطیر ایران، رستگار فسایی، منصور، (1365)، شیراز: انتشارات دانشگاه شیراز.
• اساطیر باستانی و انسان امروز، هندرسن، جوزف.ل (1359)، ترجمۀ ابوطالب صارمی، چاپ دوم، تهران: امیرکبیر.
• اسطوره و سینما، ویتیلا، استوارت (1390)، ترجمۀ محمد گذرآبادی، چاپ دوم، تهران: هرمس.
• انسان و سمبلهایش، یونگ، کارل گوستاو (1386)، ترجمۀ محمود سلطانیه، تهران: جامی.
• تحلیل سفر گرشاسب به روم بر اساس کهن الگوی سفر قهرمان جوزف کمپبل، مقدم، رقیه و همکاران (1398)، پژوهشهای نقد ادبی و سبکشناسی، شمارۀ 4 (پی در پی 38)، صص 212-191.
• جهانگیرنامه، مادح، قاسم (1380)، به کوشش ضیاءالدین سجادی، تهران: مؤسسۀ مطالعات اسلامی دانشگاه تهران- دانشگاه مک گیل.
• حماسه در رمزوراز ملی، مختاری، محمد (1380)، تهران: توس.
• حماسه سرایی در ایران، صفا، ذبیح الله (1387)، تهران: فردوس.
• درآمدی بر اسطوره شناسی (نظریه ها و کاربردها)، نامور مطلق، بهمن (1392)، تهران: سخن.
• راهنمای رویکردهای نقد ادبی، گورین ویلفرد، آل و همکاران (1370)، ترجمۀ زهرا میهن خواه، تهران: اطّلاعات.
• زبان رمزی افسانه ها، دلاشو، لوفر (1366)، ترجمۀ جلال ستاری، تهران: توس.
• سامنامه، خواجوی کرمانی، ابوالعطاء (1319)، با تصحیح و مقابلۀ اردشیر بنشاهی، بمبئی: بی نا.
• سفر نویسنده، وگلر، کریسستوفر (1387)، ترجمۀ محمد گذرآبادی، تهران: مینوی خرد.
• فرهنگ نمادها، شوالیه، ژان و گربران، آلن (1379)، جلد 1، ترجمه و تحقیق سودابه فضایلی، تهران: جیحون.
• فرهنگ نمادها، شوالیه، ژان و گربران، آلن (1384)، جلد 2، ترجمه و تحقیق سودابه فضایلی، تهران: جیحون.
• قدرت اسطوره،کمپبل، جوزف (1392) ترجمۀ عباس مخبر، تهران: نشر مرکز.
• قهرمان هزار چهره، کمپبل، جوزف (1388)، برگردان: شادی خسروپناه، مشهد: گل آفتاب.
• کوشنامه، ابن ابی الخیر، ایرانشاه (1377)، به کوشش جلال متینی، تهران: علمی.
• گرشاسبنامه، اسدی طوسی، ابونصر (1354)، به کوشش حبیب یغمایی، تهران: کتابخانۀ طهوری.
• متون منظوم پهلوانی (برگزیدۀ منظومه های پهلوانی پس از شاهنامه)، آیدنلو، سجاد (1388)، تهران: سمت.