فصلنامه تخصصی سبک شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)
سال 11، شماره 2، تابستان 97 ، شماره پی در پی 40

بررسی کاربرد شناسی جملات پرسشی در غزلیات فخرالدین عراقی

صفحه (227 - 247)
مریم علی نژاد(نویسنده مسئول)
تاریخ دریافت مقاله : زمستان 95
تاریخ پذیرش قطعی مقاله : بهار 96

چکیده

متداولترین مقوله های دستوری مورد استفاده در زبانهای دنیا عبارتنداز: جمله های خبری، پرسشی، امری و تعجبی که بترتیب برای دادن خبر، طلب خبر، صدور فرمان و بیان شگفتی بکار میروند اما مطالعات زبانشناسی حاکی از آن است که در استفاده از زبان همیشه مقوله های دستوری و مقوله های معنایی ـ منظوری جمله ها بر هم منطبق نیستند؛ بعبارتی دیگر، لزوما اینگونه نیست که هریک از این جملات برای منظور در نظر گرفته شده برای آنها بکار روند بلکه گاهی ممکن است هر یک از آنها با توجه به بافتی که در آن قرار میگیرند بر معانی و منظورهای دیگری نیز دلالت داشته باشند.

اگرچه بلاغیون نقشهای معنایی ـ منظوری متعددی برای جمله های پرسشی برشمرده اند، نویسنده این مقاله بمنظور کشف نقشهای معنایی ـ منظوری جملات پرسشی در غزلیات عراقی، حدود 487 بیت و مصراع دارای ساختار پرسشی را در 220 غزل عراقی ، مورد بررسی قرار داده است. نتیجه اینکه عراقی از 28 کارکرد معنایی ـ منظوری جملات پرسشی،20مورد از آن را بکار برده است و بر اساس تحلیلهای آماری، پربسامدترین کارکردهای ثانوی بترتیب عبارتند از: «استفهام انکاری»، «تمنی و آرزو»، «عجز و ناتوانی»، «نهی» و «نفی» که این کارکردها با بافت و ساختار اشعار تغزلی هماهنگ و منطبق است،

کلمات کلیدی
جمله های پرسشی , نقشهای معنایی ـ منظوری , غزلیات عراقی

• از زبانشناسی به ادبیات، صفوی، کوروش(1383)، تهران: سوره.
• بیان و معانی، شمیسا، سیروس (1375)، تهران: فردوس.
• زیباییشناسی سخن پارسی، کزازی، جلالالدین (1368)، تهران: علامه طباطبایی.
• کاربردشناسی زبان، یول، جرج (1383)، ترجمه محمد عموزاده و منوچهر توانگر، تهران: سمت.
• کلیات، عراقی، فخرالدین (1386)، تصحیح و توضیح نسرین محتشم (خزاعی)، تهران: زوار.
• معانی، شمیسا، سیروس (1373)، تهران: میترا.
• منظورشناسی اشعار پرسشی بوستان سعدی. پایاننامه ، حمیدرضا، اکبری (1383)، دانشگاه شیراز.
• منظورشناسی جملههای پرسشی در غزلیات سعدی، علیاکبر باقری خلیلی، مریم محمودی نوسر، فصلنامه تخصصی سبکشناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)، بهار 1392،ش19، صص43-57.
• نقشهای معنایی ـ منظوری جملات پرسشی در اشعار مهدی اخوان ثالث و فروغ فرخزاد بر اساس نظریه کنشهای گفتاری و نظرگاههای بلاغی در شعر فارسی، پایاننامه کارشناسی ارشد آموزش زبان فارسی به غیر فارسیزبانان، عباس، بتولی آرانی (1380) دانشگاه شیراز.
• نقشهای معنایی ـ منظوری جملات پرسشی در قصاید خاقانی، پایاننامه کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی، فرشته، امیری (1389)، دانشگاه کردستان.
• Dictionary of Language teaching and applied Linguistics, Richards, J. et al (1992), Longman UK.
• Principles of Pragmatics, Leech, Geoffry (1983), London, Longman.