ماهنامه علمی سبک شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)
سال 14، شماره 7، مهر 1400 ، شماره پی در پی 65

بررسی ویژگیهای سبکی و محتوایی نُسخ خطّی اشعار صادق هجری تفرشی

صفحه (33 - 49)
علی اکبر عطائی ، عبدالرضا مدرّس زاده (نویسنده مسئول)، اصغر دادبه
تاریخ دریافت مقاله : شهریور 1399
تاریخ پذیرش قطعی مقاله : آذر 1399

چکیده

زمینه و هدف: صادق هجری تفرشی یکی از حکیمان و شاعران گمنام دورۀ فترت و از پیشگامان بازگشت ادبی است که در اواخر دورۀ صفویه و دورۀ افشاریه میزیسته است. دیوان هجری شامل مثنویّات، غزلیّات، قطعات، یک قصیده در منقبت علی(ع)، رباعیّات و مفردات است. در این مقاله به بررسی سبکی و محتوایی اشعار شاعر از سه منظر فکری، زبانی و ادبی پرداخته شده است.

روش مطالعه: پژوهش پیش رو، مطالعه ای نظری است که به شیوۀ توصیفی-تحلیلی انجام شده است. محدوده و جامعۀ موردمطالعه، نسخ خطّی اشعار صادق هجری تفرشی است که به کوشش پژوهشگر از کتابخانه های مختلف گردآوری شده است.

یافته ها: تصویرسازیهای زیبا، بکارگیری استادانه از صنایع ادبی، انتخاب اوزان مختلف، بکارگیری ردیفهای فعلی که غنای شعر و کمال مفهوم قافیه را در پی دارد و نیز استفادۀ بجا و شاعرانه از صنایع ادبی در حوزۀ بدیع لفظی و بدیع معنوی از ویژگیهای شعری هجری تفرشی است.

نتیجه گیری: با تحلیل سبکی و محتوایی اشعار صادق هجری تفرشی میتوان وی را بعنوان یکی از سرایندگان خوش‌قریحۀ دورۀ بازگشت در پیروی از شاعران سبکهای پیش از خود دانست و موفقیّت وی را در انعکاس ساختار فکری، زبانی و ادبی آنها در اشعار خود مورد تأیید قرار داد.

کلمات کلیدی
صادق هجری تفرشی , نسخه های خطّی اشعار , دورۀ بازگشت , تحلیل سبکی و محتوایی

• آشنایی با عروض و قافیه، شمیسا، سیروس. (1386). ویرایش چهارم، تهران: میترا.
• ادوار شعر فارسی از مشروطیت تا سقوط سلطنت، شفیعی کدکنی، محمّدرضا. (1380). تهران: سخن.
• از سیستان تا تهران، مدرّس زاده، عبدالرّضا. (1397). کاشان: دانشگاه آزاد اسلامی.
• بازگشت ادبی، دادبه، اصغر. (1381). تهران: مرکز انتشارات دایرهالمعارف بزرگ اسلامی، جلد11، صص 162-155.
• بدیع از دیدگاه زیباشناسی، وحیدیان کامیار، تقی. (1379). تهران: دوستان.
• بلاغت تصویر، فتوحی، محمود. (1389). تهران: سخن.
• بیان و معانی، شمیسا، سیروس. (1387). ویرایش دوم، تهران: میترا.
• بیان، شمیسا، سیروس. (1386). تهران: میترا.
• حدائق السّحر فی دقائق الشعر، وطواط، رشیدالدّین. (1362). تصحیح عباس اقبال آشتیانی، تهران: طهوری و سنایی.
• سبک‌شناسی شعر، شمیسا، سیروس. (1388). تهران: میترا.
• سبک‌شناسی نظریه‌ها، رویکردها و روشها، فتوحی، محمود. (1391). تهران: سخن.
• صور خیال در شعر فارسی، شفیعی کدکنی، محمّدرضا. (1370). تهران: آگه.
• فنون بلاغت و صناعات ادبی، همایی، جلال الدّین. (1389). تهران: اهورا.
• لغت‌نامه، دهخدا، علی اکبر. (1372). ج3، تهران: مؤسسه انتشارات دانشگاه تهران.
• مدارج البلاغه در علم بدیع، هدایت، رضاقلی خان. (1383). تصحیح حمید حسنی، تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی.
• المطوّل، التفتازانی، سعدالدّین مسعود. (1425ه.ق). بیروت: دارالاحیا التراث العربی.
• موسیقی شعر، شفیعی کدکنی، محمّدرضا. (1376). تهران: آگاه.
• نقد بدیع، فشارکی، محمّد. (1397). تهران: سمت.
• نگاهی تازه به بدیع، شمیسا، سیروس. ( 1383). تهران: میترا.
• ورقه و گلشاه عیّوقی، عنصری. (1343). به تصحیح ذبیح الله صفا، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.