ماهنامه علمی سبک شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)
سال 16، شماره 8، آبان 1402 ، شماره پی در پی 90

بررسی واگویه یا تک‌گفتار درونی بعنوان یکی از ویژگیهای رمان دود، بر اساس نظریه گشتالت ناتمام پرلز

صفحه (27 - 37)
فاطمه زهرا اسحاقی (نویسنده مسئول)، علی آسمند جونقانی
تاریخ دریافت مقاله : مهر 1401
تاریخ پذیرش قطعی مقاله : دی 1401

چکیده

زمینه و هدف: بخش عمده ای از رمان «دود» حسین سناپور، از طریق واگویه یا تک‌گفتار درونی روایت شده است. رمانهایی با این شیوه روایت، اغلب شرح نگرانیها و اضطرابهای شخصیتها یا بازتابی از ناکامی آنهاست. جریان سیال ذهن نیز بخش عمده ای از این تک‌گفتارها را به خود اختصاص میدهد. به عقیده پرلز –نظریه پرداز معاصر- همه افراد بواسطه کل‌گرایی و علاقه شان به تمام کردن هر موضوعی، از نقص آن موضوع در ذهن خود رنج میبرند و تا زمانی که به حل آن مسئله اقدام نکرده اند، ممکن است دچار آشفتگی ذهنی باشند. پیامد این وضعیت ناتمام میتواند باعث بروز رفتارهای نامناسب باشد. بررسی رمان «دود» از حسین سناپور بر اساس نظریه «گشتالت ناتمام» پرلز، محور اصلی این پژوهش است.

روش مطالعه: این پژوهش با رویکرد توصیفی-تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانه ای صورت گرفته است.

یافته : یافته ها حاکی از آن است که «حسام» راوی و شخصیت اول این رمان، به دلیل گشتالتهای ناتمام، مدام در حال واگویه است. او از طریق جریان سیال ذهن در موقعیتهای ناتمام گذشته اش سیر میکند و آشفتگی ذهنی پیامد وضعیت روحی اوست.

نتیجه گیری: سکوت، واگویه، اعمال انفعالی، عدم قدرت در تصمیم گیریهای بموقع، بروز ندادن احساسات مناسب در موقعیتهای برانگیزاننده و مانند آنها از مواردی است که موجب القای مفاهیم تیره و تار در روابط انسانیِ جامعه امروز است. نویسنده با استفاده از واگویه و جریان سیال ذهن، گشتالتهای ناتمام راوی را روایت میکند.

کلمات کلیدی
واگویه , تک‌گفتار درونی , رمان دود , حسین سناپور , نظریه گشتالت پرلز.

• بیات، حسین (1394). «خطاهای رایج در شناخت شیوۀ جریان سیال ذهن (نقد هجده مقالۀ علمی- پژوهشی)» فصلنامۀ نقد ادبی، (30) 8، صص 209- 234.
• پاینده، حسین (1382). گفتمان نقد (مقالاتی در نقد ادبی)، تهران: روزگار.
• پاینده، حسین (1391). داستان کوتاه در ایران (داستانهای مدرن)، تهران: نیلوفر.
• جویس، فیل و سیلز، شارلوت (1388). گشتالت درمانی، ترجمۀ حیدرنیا و همکاران، تهران: دانژه.
• دقیقیان، شیرین دخت (1371). منشأ شخصیت در ادبیات داستانی، تهران: ناشر مؤلف.
• زهراکار، کیانوش و همکاران (1388). «گشتالت‌درمانی». فصلنامه علمی-پژوهشی تازه ها و پژوهشهای مشاوره، جلد 8، شمارۀ 31، صص 79- 94.
• سناپور، حسین (1393). دود، تهران: چشمه.
• شولتز، دوآن (1384). روانشناسی کمال، ترجمۀ گیتی خوشدل، تهران: پیکان.
• گنجی، حمزه (1378). روانشناسی عمومی، تهران: بعثت.