ماهنامه علمی سبک شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)
سال 14، شماره 5، مرداد 1400 ، شماره پی در پی 63

بررسی و تحلیل گفتگوی شخصیتها در سمک عیار

صفحه (119 - 133)
طاهره حسنی ، محمدعلی داودآبادی فراهانی (نویسنده مسئول)، محمدرضا قاری
تاریخ دریافت مقاله : شهریور 1399
تاریخ پذیرش قطعی مقاله : شهریور 1399

چکیده
زمینه و هدف: سمک عیار معروفترین اثر داستانی عامیانۀ فارسی است که در قرن ششم پدید آمده و در دسته بندیهای ادب داستانی در ذیل رمانس قرار میگیرد. گفتگو یکی از مهمترین عناصر داستانی آن است که نقش بسزایی در شناساندن شخصیتهای داستان دارد. بررسی و تحلیل عنصر گفتگو موضوع اصلی این پژوهش است. در این مقاله سعی بر آنست که کارکرد و نقش گفتگو در سمک عیار مورد واکاوی قرار گیرد.
روش مطالعه: پژوهش پیش‌ رو مطالعه ای نظری است که به شیوۀ کتابخانه ای و روش توصیفی ـ تحلیلی انجام شده است. محدوده و جامعۀ موردمطالعه، سمک عیار به تصحیح پرویز ناتل خانلری بوده، که توسط نشر آگاه منتشر شده است.
یافته ها: گفتگوها در سمک عیار بدنبال روایت می‌آیند و به دو صورت، مستقیم و غیرمستقیم نمود دارند. بیشتر گفتگوها کوتاه هستند و سلامت نثر کلاسیک قرن ششم را نشان میدهند. شخصیتها در این اثر صدای متمایزی ندارند.
نتیجه گیری: کارکرد و نقش گفتگو در سمک عیار بصورت مناظره کردن، مجادله و کشمکش بین شخصیتها نمود پیدا کرده است. مستدل کردن کلام، با زبان ملایم و استدلال عیاران، وزیران و عالمان تحقق یافته است. بعضی حقایق، قضاوتها و دیدگاهها از زبان شخصیتها بیان شده که مخاطب فقط از دید راوی نبیند و به دموکراتیک کردن کلام منجر شده است. عشق، استغاثه و مناجات، گفتگو را عاطفی و احساسی کرده است، کنش شخصیتها باعث شناخت مخاطب از آنها شده است و همذات‌پنداری با قهرمانان را به همراه داشته است. در گفتگوها به وقایع و ماجراهایی اشاره میشود که به پیشبرد روایت کمک میکنند. فضاسازی شاد یا غم‌آلود با دیدن خوابی یا گرفتن طالعی در گفتگو بوجود آمده است. توصیف در گفتگو به معرفی یا شناخت بیشتر منجر شده است. با گفتگو فرود و اوج‌گیری داستان، گره افکنی و گره گشایی بهتر جلوه کرده است. گفتگو به سیر شتاب زمانی رمانس سمک عیار کمک کرده است.

کلمات کلیدی
رمانس , سمک عیار , عناصر داستان , گفتگو , شخصیت.

• ادبیات داستانی، میرصادقی، جمال. (1390). ویرایش سوم. تهران: سخن.
• از اشارتهای دریا (بوطیقای روایت در مثنوی)، توکلی، حمیدرضا. (1391). تهران: مروارید.
• بررسی حیله‌ها و ترفندهای قدیمی در سمک‌ عیار، جلالی پندری، یدالله و حسینی، رقیه. (1391). جستارهای ادبی، (2) 3، صص132-103.
• بوطیقای ساختارگرا، تودوروف، تزوتان. (1379). ترجمۀ محمد نبوی. تهران: آگه.
• بوطیقای قصه‌های بلند، عباسی، سکینه. (1395). تهران: روزگار.
• تخیل مکالمه‌ای (جستارهایی دربارۀ رمان)، باختین، میخاییل. (1387). ترجمۀ رویا پورآذر. تهران: نی.
• جنبه‌های رمان، مورگان فورستر، ادوارد. (1369). ترجمۀ ابراهیم یونسی. تهران: نگاه.
• رمان به روایت رمان‌نویسان، الوت، میریام. ( 1388). ترجمۀ علی محمد حق‌شناس. تهران: نشر مرکز.
• رمانس، بیر، جیلین. (1379). ترجمۀ سودابه دقیقی. تهران: نشر مرکز.
• ساختار و عناصر داستان، پارسی‌نژاد، کامران. (1378). تهران: سوره.
• سمک عیار، ارجانی، فرامرزبن خداد عبدالله. (1362). تصحیح پرویز ناتل خانلری. 5 جلد. تهران: آگاه.
• عناصر داستان، اسکولز، رابرت. (1395). ترجمۀ فرزانه طاهری. تهران: نشر مرکز.
• عناصر داستان، میرصادقی، جمال. (1392). ویرایش سوم. تهران: سخن.
• فن داستان‌نویسی، سلیمانی، محسن. (1379). تهران: امیرکبیر.
• میرصادقی، جمال. و میرصادقی، میمنت. (1394). واژه‌نامه هنر داستان‌نویسی. ویرایش سوم. تهران: مهناز.