فصلنامه تخصصی سبک شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)
سال 11، شماره 2، تابستان 97 ، شماره پی در پی 40

بررسی و تحلیل تصحیفهای شکلی در چند بیت از خاقانی شروانی

صفحه (1 - 20)
مختار ابراهیمی(نویسنده مسئول)
تاریخ دریافت مقاله : پاییز 1395
تاریخ پذیرش قطعی مقاله : زمستان 1395

چکیده
هر پاره شعری نوعی خاص «بافت ادبی» دارد که آن بافت از یک سو از سنّتهای ادبی ناشی میشود و از دیگر سو از نوع تصویر پردازیهای صاحب اثر نمود پیدا میکند؛ از ترکیب این دو عامل، سبک اثر به دست می‌آید. در این مقاله بر اساس سبک و چینش واژگانی‌خاقانی تلاش شده است، با ارائه نمونه هایی، شیوه درست تصحیح و متن شناسی مشخّص و معیّن شود؛ چرا که شعر خاقانی شعری سخته، با انسجامی ویژه و یگانه و الگوی تمام عیار شعر فنّی ِکلاسیک فارسی است. بر بنیاد همین نظام و انسجام درونی و برونی میتوان بسیاری از بیتهایی را که تصحیح آنها دشوار مینماید، تصحیح کرد. بنابراین در این مقاله به برخی از بیتهای دیوان خاقانی با چنین دیدگاهی نگریسته شده است. دیدگاهی که بر توجّه دقیق به سبک و تناسبهای خاصّ خاقانی به ویژه تناسبهای «دستوری» و «اصطلاحی» تأکید دارد.

کلمات کلیدی
خاقانی , تصحیف , تصحیح

• قرآن
• ارمغان صبح، نصرالله امامی، انتشارات جامی، تهران، 1375، چاپ اول.
• اساس الاقتباس، خواجه نصیرالدّین طوسی، انتشارات دانشگاه تهران، تهران، 1355.
• اُنس التّائبین، ژنده پیل احمد جام نامقی، تصحیح علی فاضل، انتشارات بنیاد فرهنگ ایران، تهران، 1368، چاپ اول.
• حدیقة¬الحقیقة و شریعة¬الطریقة، سنایی غزنوی، با مقدّمه و تصحیح و تحشیۀ محمّد روشن، انتشارات نگاه، تهران، 1377، چاپ اول.
• دیوان انوری ابیوردی، شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، تهران، 1372، چاپ چهارم.
• دیوان حافظ، قزوینی-غنی، به اهتمامِ ع - جربزه¬دار، انتشارات اساطیر، تهران، 1371.
• دیوان خاقانی، با مقدّمۀ بدیع¬الزّمان فروزانفر، به اهتمام جهانگیر ثروت (مطابق با نسخۀ خطّی 763 هجری)، انتشارات نگاه، تهران، 1389، چاپ اول.
• دیوان خاقانی، به کوشش ضیاءالدّین سجّادی، انتشارات زوّار، تهران، 1384، چاپ پنجم.
• دیوان خاقانی، ویراستِ میرجلال-الدّین کزّازی، نشر مرکز، تهران، 1375، چاپ اول.
• دیوان سنایی، به سعی و اهتمام مدرّس رضوی، انتشارات سنایی، تهران، بی تا، چاپ چهارم.
• دیوان عطّار، عطّار نیشابوری، به اهتمام و تصحیح تقی تفضّلی، شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، تهران، 1386، چاپ دوازدهم.
• دیوان لیلی و مجنون، نظامی گنجوی، تصحیح برات زنجانی، انتشارات دانشگاه تهران، تهران، 1374، چاپ دوم.
• سبک شناسی نثر، ملک الشّعرا بهار، انتشارات امیرکبیر، تهران، 1369، چاپ پنجم.
• سحربیان خاقانی، عباس ماهیار، انتشارات جام گل، تهران، 1385، چاپ اول.
• شرح آرزومندی (سبک¬شناسی شعر و بررسی سبک شخصی خاقانی)، مختارا¬براهیمی، انتشارات معتبر، اهواز، 1385، چاپ اول.
• شعر خاقانی، مؤیّد شیرازی، انتشارات دانشگاه شیراز، شیراز، 1372، چاپ اول.
• فرهنگ لغات و تعبیرات دیوان خاقانی، ضیاءالدین سجادی، انتشارات زوّار، تهران، 1374، چاپ اول.
• فرهنگ مجمع ¬الفرس، سروری (محمّد قاسم بن حاجی محمّد کاشانی)، مؤسّسۀ مطبوعاتی علمی، تهران، 1368، چاپ اول.
• فرهنگ نامۀ شعری، رحیم عفیفی، رحیم، انتشارات صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران (سروش)، تهران، 1373.
• گزارش دشواری¬ های دیوان خاقانی، میرجلال الدّین کزّازی، نشر مرکز، تهران، 1386، چاپ دوم.
• لغت نامه، علي اكبر دهخدا، مؤسّسه¬ی انتشارات دانشگاه تهران، تهران، 1372، چاپ دوم.
• مجموعۀ آثار فارسی تاجالدّین اُشنُوی، با مقدّمه، تصحیح و تعلیق نجیب مایل هروی، کتابخانۀ طهوری، تهران، 1368، چاپ اول.
• مرصاد العباد، نجم¬الدّین رازی، به اهتمام محمّد امین ریاحی، شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، تهران، 1386، چاپ دوازدهم.
• مقامات حمیدی، به تصحیح رضا انزابی نژاد، ویراستار: شهناز سلطان زاده، مرکز نشر دانشگاهی، تهران، 1372، چاپ دوم.
• مقامات حمیدی، چاپ سیّدعلی اکبر ابرقویی، چاپ¬خانۀ محمّدی، اصفهان، 1339.