فصلنامه تخصصی سبک شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)
سال 12، شماره 2، تابستان 98 ، شماره پی در پی 44

بررسی مبانی فکری سهروردی با تأثیر از مکتب هرمسی

صفحه (393 - 414)
عاطفه احمدی ، حسین فقیهی (نویسنده مسئول)، احمد تمیم داری
تاریخ دریافت مقاله : زمستان 97
تاریخ پذیرش قطعی مقاله : زمستان 97

چکیده

در قلمرو فرهنگ و حکمت اسلامی، حوزۀ عرفان و تصوف از ظرفیت ویژهای برخوردار بوده ‌است. پیشینۀ این قلمرو از فرهنگ حکمی ‌ما همواره محل تلّاقی سنّتهای گوناگون به ویژۀ سنّتهای تأویلی و باطنی مشرق زمین بوده ‌است و گویا بیشترین انعکاس سنّت هرمسی را باید در حکمت، عرفان و تصوف اسلا‌‌می ‌جستجوکرد. and lt;-p and gt; and lt;-p and gt;

این پژوهش، یک مطالعۀ تطبیقی در زمینۀ آراء و عقاید حکمی- اشراقی سهروردی با اندیشه های هرمسی ‌‌است. آیین هرمسی یکی از قدیمیترین سنّتهای فکری در تاریخ تمدن بشری‌‌ بوده که به شیوه های گوناگون بر اندیشه های فلسفی بعد از خود تأثیر گذاشته ‌است. نگارنده در پاسخ به این پرسش که آیا سهروردی از تفکر هرمسی تأثیر پذیرفته است، پس از مطالعۀ آثار سهروردی و نیز مکتوبات هرمس به روش توصیفی-تحلیلی به این نتیجه دست یافت که شیخ اشراق، از جمله کسانی‌‌ است که تأثیرپذیریش از مکتب هرمسی، بیش از آن‌‌ است که خود در آثارش بیان ‌‌میدارد. همچنین بنیان تفکرات اشراقی او در باب شناسایی پیر و ولی، اعتقاد به سلسله مراتب نوری، اعتقاد به برتری عقل اول، طباع تام، ‌‌استحاله و کیمیاگری و کشف و شهود، اسارت روح و ... با افکار و اندیشههای هرمس در یک مسیر قرار ‌‌میگیرد. and lt;-p and gt; and lt;-p and gt;

کلمات کلیدی
سهروردی , حکمت اشراق , هرمس , نور

• قرآن کریم
• اسلام در سرزمین ایران (چشم اندازهای فلسفی و معنوی-2)، سهروردی و افلاطونیان ایران، کربن،‌ هانری (1390) ترجمۀ رضا کوهکن، تهران: انجمن حکمت و فلسفه ایران.
• الفهرست، ابن ندیم، محمد بن اسحاق (1381) ترجمۀ محمدرضا تجدد، تهران: انتشارات اساطیر.
• المشارع و المطارحات، شهاب الدین یحیی(1385) ترجمۀ صدرالدین طاهری، تهران: انتشارات مجلس شورای اسلامی.
• انسان نورانی در تصوف ایرانی، کربن، هانری (1387) ترجمۀ فرامرز جواهری‌نیا، تهران: انتشارات امیرکبیر.
• بررسی هرماس در اندیشه‌های سهروردی حسینی، بهناز (1392) ، مجلۀ تاریخ فلسفه، شماره14.
• تاریخ جادوگری گلسرخی، ایرج (1377) ، تهران: نشر علم.
• حکمت اشراق، سهروردی، شهاب الدین یحیی(1396) تصحیح و ترجمۀ سید یحیی یثربی، قم: نشر بوستان کتاب.
• حکمت اشراق، سهروردی، شهاب الدین یحیی(1394) ترجمه و شرح سید جعفر سجادی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
• ساختار هرمسی در عرفان ایران، مهاجری زاده، غزال (1394) مجلۀ مطالعات عرفانی،شماره21.
• ستایش و نیایش، سهروردی، شهاب الدین یحیی، (1389) تصحیح محمدملکی ،تهران، نشر ادیان.
• شرح حکمه الاشراق، شیرازی، قطب الدین، (1387)، ترجمۀ محمّدخواجوی، تهران: مولی.
• شرح حکمه الاشراق، شهرزوری، محمد بن محمود(1372) تصحیح حسین ضیایی، تهران: مؤسسۀ مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
• شرح قصۀ غربت غربی سهروردی، عبّاسی داکانی، پرویز(1386) تهران: نشر علم.
• شاهنامه، فردوسی، ابوالقاسم (1393) ج4، تهران: انتشارات قطره.
• عقل سرخ شرح و تأویل داستانهای رمزی سهروردی، پورنامداریان، تقی(1390) تهران: نشر سخن.
• فرهنگنامۀ سهروردی، سید عرب، حسن (1391)، تهران: هرمس.
• کیمیا علم جهان، علم جان، بورکهارت، تیتوس (1394) ترجمۀ گلناز رعدی آذرخشی و پروین فرامرزی تهران: انتشارات حکمت.
• مجموعه مصنفات شیخ اشراق، شهاب الدین یحیی (1380) به تصحیح هانری کربن و سید حسین نصر، 4جلد، تهران: انتشارات پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
• نزهه الارواح و روضه الارواح، شهرزوری، محمد بن محمود (1390) تهران: مؤسسۀ مطالعات طب اسلامی و مکمّل.
• هرمتیکا: حکمت مفقودۀ فرعونان، گزیدههایی از متون هرمسی، فرک، تیموتی و گندی، پیتر(1395) ترجمۀ فریدالدین رادمهر، تهران: نشر مرکز.
• هرمس در آیین مانی و تأثیر آن بر اندیشه‌های سهروردی، حسینی، بهناز(1394) مجلۀ تاریخ فلسفه، شماره4
• هرمس و حکمت هرمسی، امیری، رضا (1391) انتشارات دانشگاه مفید.
• هرمس و زبان مرغان، گنون، رنه (1387) ترجمۀ امین اصلانی، تهران: انتشارات جیحون.
• هرمس و سنت هرمسی ،کلباسی اشتری، حسین (1386) ، تهران: نشر علم.
• هرمس و نوشته‌های هرمسی در جهان اسلام، نصر، سیدحسین (1341) مجلۀ دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران، شماره2 .
• هیاکل النور ، شهاب الدین یحیی(بی تا) (بی جا).
• Hermes Terismegistos; Mahe, Jean-plerre, Encyclopedia of religion, New York, Macmilan, 1987.
• La revelation d’Hermes Trismegiste; A.Nock et A.J .Fesugiere Paris, 1949-