ماهنامه علمی سبک شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)
سال 17، شماره 12، اسفند 1403 ، شماره پی در پی 106

بررسی شخصیتهای داستان «حوالی کافه شوکا» بر اساس تیپهای سه و چهار نظریۀ انیاگرام

صفحه (61 - 76)
مریم علیزاده:دانشجوی دکتری ، کامران پاشایی فخری (نویسنده مسئول)، پروانه عادل‌زاده
تاریخ دریافت مقاله : اردیبهشت 1403
تاریخ پذیرش قطعی مقاله : مرداد 1403

چکیده

زمینه و هدف: از آنجا که شخصیتها بهترین تجلیگاه احساسات و اعتقادات نویسنده هستند و روانشناسی تیپهای شخصیتی در شناخت شخصیتها بسیار حائز اهمیت است، پژوهش حاضر با هدف بررسی ویژگیهای تیپ‌های سه و چهار از تیپهای شخصیتی نه گانه (انیاگرام)، از تئوریهای مطرح در زمینۀ شخصیت‌شناسی، صورت گرفته است. جامعۀ آماری این پژوهش مجموعه داستان «حوالی کافه شوکا» از یارعلی پورمقدم است.

روش مطالعه: در این تحقیق روش گردآوری اطلاعات از نوع کتابخانه ای و روش تحقیق توصیفی- تحلیلی است.

یافته ها: بررسی تطبیقی شخصیتهای مجموعه داستان «حوالی کافه شوکا» بر اساس تیپهای سه و چهار شخصیتی انیاگرام نشان میدهد نویسنده در این مجموعه داستان به برخی ویژگیهای اخلاقی و خصوصیات این تیپها بیشتر پرداخته است. در تیپ شمارۀ سه ویژگیهایی مانند روان‌رنجوری، اعتیاد به دروغگویی، سازش‌پذیری (مارتا)؛ خیالبافی، برونریزی و توجه طلبی، خودشیفتگی (فالگیر) بیش از سایر ویژگیهای این تیپ در شخصیتها نمایانگر شده است. شخصیتهای مارتا و فالگیر را میتوان نماد این ویژگیها دانست. در تیپ شمارۀ چهار نیز ویژگیهایی مانند احساساتی بودن، افکار بیمارگونه و نومیدانه داشتن، انتقامجویی و درونگرایی (استلا)؛ افسردگی، خودانزوایی و شدیداً عاطفی بودن (الماس) بیش از سایر ویژگیهای این تیپ در شخصیتها نمایانگر شده است.

نتیجه گیری: پورمقدم با هنر خود بین ویژگیهای شخصیتها و فضای شکلگیری داستان رابطۀ نزدیکی را به وجود آورده از این لحاظ که با استفاده از ساختن محیطی مناسب با ویژگیهای فکری توانسته است با چیره دستی تمام، افکار آنها را در بافت داستان برجسته کند. در مجموع، بیشتر شخصیتهای داستانها افرادی تنها، منزوی، افسرده، بیمار، دارای پریشانیهای ذهنی و تألم روحی - روانی هستند که محیط، عامل محرّک بسیاری از اعمال آنهاست. شخصیتهای داستانی پورمقدم نمایندۀ افکار، عمل، رفتار و گفتار جامعۀ نویسندۀ خود هستند؛ افکاری که نشأت‌گرفته از نسبت او با فرهنگ جنوب و آداب و رسوم جامعه و مردمی است که او با بازتولید گویشها به افشای افکار آنها پرداخته است.

کلمات کلیدی
شخصیت , شخصیت‌شناسی , نظریۀ انیاگرام , داستان کوتاه , حوالی کافه شوکا , یارعلی پورمقدم

• براهنی، رضا. (1362). قصه نویسی، چاپ سوم، تهران: نشر نو.
• پورمقدم، یارعلی. (1383). حوالی کافه شوکا. تهران: نشر نی.
• ریسو، دان ریچارد، و هادسون، راس. (1392). اینیاگرام دریچه ای به فراسوی شخصیت، ترجمۀ وجیه الله گلنواز و مسعود حسین‌چاری، تهران: کتاب ارجمند.
• ریسو، دان ریچارد، و هادسون، راس. (1395). انواع شخصیت بر اساس اینیاگرام. ترجمۀ ایرج صابری و شیرین جزایری. تهران: کتاب ارجمند.
• ریسو، دان ریچارد، و هادسون، راس. (1396). حکمت اینیاگرام. ترجمۀ وجیه اله گلنواز و مسعود حسین‌چاری. تهران: کتاب ارجمند.
• مندنی‌پور، شهریار. (1389). ارواح شهرزاد، چاپ دوم، تهران: ققنوس.
• میرصادقی، جمال. (١٣٨2). ادبیات داستانی. چاپ چهارم. تهران: سخن.
• وب‌سایت انسانشناسی و فرهنگ (1396) 16 اردیبهشت، گفتگو با یارعلی پورمقدم در کافه شوکا، https:--anthropologyandculture.com
• یونسی، ابراهیم. (1369). هنر داستان‌نویسی، تهران: نگاه.