فصلنامه تخصصی سبک شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)
سال 11، شماره 2، تابستان 97 ، شماره پی در پی 40

بررسی سیمای زن در آثار امیرخسرو دهلوی و مقایسۀ آن با روانشناسی زنان در نظریه تونی گرنت

صفحه (335 - 356)
مهرنوش منصور میمندی(نویسنده مسئول)
تاریخ دریافت مقاله : زمستان 95
تاریخ پذیرش قطعی مقاله : بهار 96

چکیده

زنان در آثار ادب فارسی سیمایی در خور تأمل دارند . آراستگی و جودشان به دو صفت مادری و معشوقی از آنان چهره ای خاص عرضه کرده ا ست . علاوه بر این دو، ویژگیهای شناخته و ناشناختۀ این نیمۀ پنهان مردانه سبب گردیده تا قضاوت در بارۀ رفتار و منش آنان چندان آسان نباشد . امیرخسرو دهلوی که باید او را نامدار ترین مقلّد نظامی دانست، در خمسۀ خویش کوشیده است تا ما را بهتر با دنیای زنان، نقشها و رفتارهایشان آشنا کند. زنانی که گاه مادرند و گاه معشوق و اگر در لباس این دو نقش نباشند ، همان زن بودنشان کافی است تا کلید بسیاری از رفتارها و ماجراها باشند.

امیرخسرو در آفرینش سیمای زن ویژگیهای خاص خود را دارد. تونی گرنت یکی از معدود روانشناسانی است که شخصیت زن را به عنوان یک موجود آزاد و مستقل مورد بررسی قرار داده است .دیدگاه و نظریۀ ارائه شده توسط وی از جهاتی مشابه دیدگاه ادبیات ایران ، بخصوص امیر خسرو نسبت به زن است. وی چهارگونه شخصیت را برای زن تصویر میکند: زن مادونا، آمازون، مادر و معشوقه و مشخصات هر یک را بتفصیل بیان میکند.

هدف مقاله در این جستار، کنکاشی در سیمای زن در آثار امیرخسرو دهلوی شاعر نام آور پارسیگوی هند و تبیین زوایای پنهان چهرۀ زن در آثار این شاعر و مقایسۀ آن با دیدگاه روانشناسانۀ گرنت است.

کلمات کلیدی
زن , معشوق , مادر , روانشناسی , شیرین , لیلی , دولرانی

• امیر خسرو دهلوی وداستان او«دولرانی وخضرخان» ،بقایف،محمدوفا،استالین آباد:دانش،1958
• پیرگنجه در جستجوی ناکجا آباد ،زرین کوب،عبد الحسین ،تهران :سخن،چاپ دوم،1374
• تاریخ ادبیات تاجیک ،میرزازاده،خالق،دوشنبه:معارف،1989
• تاریخ ادبیات در ایران،جلد سوم ،صفا،ذبیح اله ،تهران:فردوس،چاپ هشتم،1371
• دولرانی وخضرخان،دهلوی،امیرخسرو، دوشنبه:دانش،1975
• روانشناسی زنان،هورنای، کارن، ترجمه دکتر محمدحسین سروری،انتشارات دانژه1382
• زن بودن:«به زنانگی خود تحقق بخشید و عشق را بیابید»، گرنت تونی، ترجمه: فروزان گنجی زاده ،انتشارات ورجاوند، 1385
• سیمای دوزن،تهران ،سعیدی سیرجانی،علی اکبر،تهران:پیکان،چاپ دهم،1385
• شیرین وخسرو،دهلوی ،امیرخسرو، مسکو:ادبیات خاور،1961
• مثنوی ،به کوشش مهدی آذر یزدی، مولوی،جلال الدّین ،تهران:پژوهش،چاپ سوم،1375
• مجنون و لیلی ،دهلوی،امیرخسرو، مسکو:دانش،1974