ماهنامه علمی سبک شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)
سال 15، شماره 2، اردیبهشت 1401 ، شماره پی در پی 72

بررسی سرعت روایت در هفت پیکرنظامی

صفحه (145 - 166)
علیرضا پیمان ، سیدمرتضی میرهاشمی (نویسنده مسئول)، حسین بیات
تاریخ دریافت مقاله : فروردین 1400
تاریخ پذیرش قطعی مقاله : تیر 1400

چکیده

زمینه و هدف: منظومۀ داستانی هفت پیکر چهارمین اثر حکیم نظامی گنجوی، شاعر توانای قرن ششم هجری، است. موضوع اصلی این اثر داستان زندگی بهرام گور، از تولد تا ناپدید شدن اوست، به همراه داستانهای متنوع و گوناگونی که در آن آمده و از جمله این داستانها هفت افسانه ای است که از زبان هفت شاهدخت بیان میشود. در این پژوهش، با هدف نشان دادن مهارت نظامی در داستان‌پردازی، مسئلۀ «سرعت روایت» در این مجموعه داستان منظوم بررسی شده است.

روش مطالعه: این پژوهش به شیوۀ توصیفی- تحلیلی صورت گرفته است.

یافته ها: بررسی سرعت روایت برای آن است که نشان داده شود در یک اثر ادبی رویدادها و کنشهای داستانی در چه مدتی از زمان رخ داده و به تناسب هر یک از برهه های زمانی چه حجمی از داستان به آنها اختصاص یافته است.

نتیجه گیری: سرعت روایت در کل منظومه، متوسط است و مؤلفه های افزایش و کاهش سرعت روایت بشکل متوازن بکار رفته اند. هرچند تعدادی از عوامل کاهش سرعت در برخی داستانها بیشتر و در برخی کمتر است، با توجه به جنبه های هنری و زبان شعری این منظومۀ غنایی، لذت هنری حاصل از کاهش و افزایش شتاب روایت، به توازن و تعدیل داستان کمک کرده است.

کلمات کلیدی
نظامی , هفت پیکر , سرعت روایت , نظریۀ ژنت

• امامی، نصرالله و قاسمی پور، قدرت (1387)، تقابل عنصر روایت گری و توصیف در هفت پیکر نظامی، نقد ادبی، 1 (1)، صص 145-161.
• بامشکی، سمیرا (1393)، روایت شناسی داستانهای مثنوی، چاپ دوم، تهران: هرمس.
• برتنز، یوهانس ویلم (1388)، نظریۀ ادبی، ترجمۀ فرزان سجودی، چاپ دوم، تهران: آهنگ دیگر.
• بری، مایکل (1394)، تفسیر مایکل بری بر هفت پیکر نظامی، ترجمۀ جلال علوی نیا، چاپ دوم، تهران: نشر نی.
• بیات، حسین (1390)، داستان نویسی جریان سیال ذهن، چاپ دوم، تهران: علمی و فرهنگی.
• بی نیاز، فتح الله (1394)، درآمدی بر داستان نویسی و روایت شناسی، چاپ ششم، تهران: افراز.
• تودوروف، تزوتان (1395)، بوطیقای ساختارگرا، ترجمۀ محمد نبوی، چاپ چهارم، تهران: آگه.
• توکلی، حمیدرضا (1394)، از اشارتهای دریا (بوطیقای روایت در مثنوی)، چاپ سوم، تهران: مروارید.
• تولان، مایکل (1393)، روایت شناسی: درآمدی زبان شناختی-انتقادی، ترجمۀ سیده فاطمه علوی و فاطمه نعمتی، چاپ دوم، تهران: سمت.
• جاهد، عباس و رضایی، لیلا (1390). بررسی تداوم زمان روایت در حکایتهای فرعی کلیله و دمنه، بوستان ادب، 3 (3)، صص 27-48.
• جعفری قریه علی، حمید (1386)، اسلوب داستان‌پردازی نظامی در هفت پیکر، مجلۀ دانشکدۀ علوم انسانی دانشگاه سمنان، (20) 6، صص 55-74.
• چتمن، سیمور (1390)، داستان و گفتمان، ترجمۀ راضیه سادات میرخندان، تهران: مرکز پژوهشهای اسلامی صدا و سیما.
• حری، ابوالفضل (1391)، روایت شناسی، راهنمای درک و تحلیل داستانی، تهران: لقاء النور.
• داد، سیما (1387)، فرهنگ اصطلاحات ادبی، چاپ چهارم، تهران: مروارید.
• ریمون کنان، شلومیت (1387)، روایت داستانی، بوطیقای معاصر، ترجمۀ ابوالفضل حرّی، تهران: نیلوفر.
• عبدالهیان، حمید (1381)، شخصیت و شخصیت پردازی در داستان معاصر، تهران: نشر آن.
• عمادی، نرجس (1388)، بررسی مفهوم سرعت نثر و ارتباط آن با ایجاز و اطناب با نگاهی به مرزبان نامه، پایان نامۀ کارشناسی ارشد. دانشگاه شیراز.
• غیاثیان، مریم سادات و دیگران (1393)، تحلیل اپیزودی فعالیت هسته ای ایران در مطبوعات غرب، فصلنامۀ جستارهای زبانی، (2) 5، 179-206.
• فورستر، ادوارد مورگان (1391)، جنبه های رمان، ترجمۀ ابراهیم یونسی، چاپ ششم، تهران: نگاه.
• لوته، یاکوب (1388)، مقدمه ای بر روایت در ادبیات و سینما، ترجمۀ امید نیک فرجام، چاپ دوم، تهران: مینوی خرد.
• محراب‌زاده، زهرا (1394)، مشک بر حریر، تحلیل و نمادشناسی هفت پیکر نظامی گنجوی، تهران: امیرکبیر.
• محمدی، محمدحسین (1389)، نگاهی به عناصر داستانی در هفت پیکر نظامی، فصلنامۀ پژوهشی تحقیقات زبان و ادب فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد بوشهر، شمارۀ پیاپی ششم، صص 171-187.
• مندنی پور، شهریار (1395)، کتاب ارواح شهرزاد، چاپ پنجم، تهران: ققنوس.
• میرصادقی، جمال و میرصادقی، میمنت (1395)، واژه نامۀ هنر داستان نویسی، چاپ سوم، تهران: کتاب مهناز.
• نظامی، الیاس بن یوسف (1384)، هفت پیکر، تصحیح و حواشی حسن وحید دستگردی، تهران: زوار.
• یاوری، حورا (1396)، روانکاوی و ادبیات، چاپ دوم، تهران: سخن.
• یونسی، ابراهیم (1392)، هنر داستان‌نویسی، چاپ یازدهم، تهران: نگاه.