ماهنامه علمی سبک شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)
سال 15، شماره 6، شهریور 1401 ، شماره پی در پی 76

بررسی سبک‌شناسی اشعار محمد زهری

صفحه (245 - 265)
سمائه دلیرکوهی ، احمد ذاکری (نویسنده مسئول)، ماه نظری ، علی محمد موذنی
تاریخ دریافت مقاله : تیر 1400
تاریخ پذیرش قطعی مقاله : مهر 1400

چکیده

زمینه و هدف: با درنظر گرفتن جریانات ادبی معاصر، سبک‌شناسی شعر معاصر از جایگاه والایی برخوردار است. این تحقیق یکی از شاعران معاصر به نام محمد زهری را معرفی میکند و به بررسی ویژگیهای سبکی در اشعار وی میپردازد.

روش مطالعه: این مقاله براساس مطالعات کتابخانه ای و به شیوۀ توصیفی-تحلیلی انجام شده است.

یافته ها: محمد زُهَری از شاعران نوپردازی است که بین دو دهۀ 1330 تا 1350 با تسلط و احاطه به شعر قدیم و توانایی کامل در شعر کلاسیک، نوپردازی کرده است. مفاهیم شعرش بازتاب مسائل اجتماعی ـ سیاسی و مردمی است. بیانش وصفی، موجز و کوتاه است و شش مجموعۀ شعر به نامهای «جزیره»، «گلایه»، «شب‌نامه و قطره های باران»، «مشت در جیب»، «پیر ما گفت»، «...و تتمّه» و همچنین چند غزل دارد.

نتیجه گیری: کاربرد قالب شعر نو نیمایی نیز در آثار زهری چشمگیر است و پرکاربردترین وزن عروضی در شعر وی، بحر رمل است. ردیفها و قافیه های موجود در شعر نیز معمولیند و ردیف و قافیۀ الحاقی کمتر بچشم میخورد. کلام زهری سرشار از تکرار است که موسیقی درونی شعر را افزایش میدهد. تشبیهات وی بیشتر «عقلی به حسی» و «حسی به حسی» است و تشبیهات «عقلی به عقلی» یا «حسی به عقلی» اندک است. از میان انواع تشبیه نیز اضافۀ تشبیهی بیشترین آمار را به خود اختصاص داده است و در مرتبۀ بعدی تشبیهات دیگر چون مجمل و مؤکد و جمع و مفروق قرار دارد و کمترین آمار هم ازآن تشبیهات خیالی و وهمی است. اضافۀ استعاری بیشترین فراوانی را دارد و استعارۀ مصرحه در مرتبۀ دوم قرار دارد و بعد از آن نیز بسامد ازآن استعارۀ مکنیه غیراضافی است. طبیعت و جلوه های آن در شعر زهری بسیار نمایان است. اصطلاحات عرفانی نیز در شعر شاعر کمابیش دیده میشود. درمجموع زهری شاعری است مردمی که سروده هایش سرشار از مفاهیم اجتماعی ـ سیاسی است.

کلمات کلیدی
محمد زهری , سبک‌شناسی , سطح زبانی , سطح ادبی , سطح فکری

• ادبیات معاصر ایران، حاکمی،‌ اسماعیل، (1376) تهران: اساطیر.
• برای هر ستاره، زهری، محمد، (1381) تهران: توس.
• جویبار لحظه ها، یاحقی، محمدجعفر، (1382) تهران: جامی.
• ساختار زبان شعر امروز، علی‌پور، مصطفی، (1387)، تهران: فردوس.
• شعر نو از آغاز تا امروز، حقوقی، محمد، (1377) تهران: ثالث.
• فرهنگ‌ نام‌ها و نام‌آوران مازندران غربی، واعظی، ابوالحسن و یوسفیانی، علی‌اصغر (1380) تنکابن: بیگی.
• گلایه، دستغیب، عبدالعلی، (1346) مجله سخن، شماره 196-197، صص 715-713.
• مجموعۀ کامل اشعار، اسفندیاری، علی (نیمایوشیج) (1362) (فارسی و طبری)، به کوشش سیروس طاهباز، تهران: نگاه.
• موسیقی شعر، شفیعی کدکنی، محمدرضا (1380)، تهران: آگاه.
• نگاهی تازه به بدیع، شمیسا، سیروس (1386) تهران: میترا.
• یادنامۀ زهری، عابدی، کامیار، (1374) ماهنامۀ چیستا، شمارۀ 8.