ماهنامه علمی سبک شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)
سال 13، شماره 11، بهمن 1399 ، شماره پی در پی 57

بررسی سبک فکری مولوی، بررسی موردی: غربت روح در کالبد انسان در مثنوی

صفحه (71 - 89)
سولماز رزاق زاده شبستری ، رضا حیدری نوری (نویسنده مسئول)، ملک محمد فرخزاد
تاریخ دریافت مقاله : مهر 1397
تاریخ پذیرش قطعی مقاله : دی 1397

چکیده

غربت و غربت اندیشی، موضوعی است که از دیرباز مورد توجه محققان و دوستداران ادبیات عرفانی بوده است.از آنجا که روح از نظر عرفا پس از هبوط و فرو افتادن به تن آدمی همواره در قفس جسم، همچون غریبه ای جلوه کرده است و از طرفی مولوی در مثنوی به طور مفصل به این مقوله پرداخته است، بر آن شدیم که این موضوع را مورد بررسی قرار دهیم.در این پژوهش موضوع مورد بحث، غربت روح در کالبد آدمی، از نگاه مولوی است و در نهایت به این سؤال پاسخ داده میشود که این غربت، از نظر مولوی، مبتنی بر چه اصولی است و مولوی چه واکنشی به این غربت نشان میدهد و سرانجام این غربت به کجا میانجامد.

غربت اندیشی مولوی مبتنی بر چهار پیش فرض اساسی است؛ اینکه انسان متشکل از دو بخش روح و جسم است. اصل و بنیاد انسان روح است نه جسم. روح انسان، منشأ الهی داردو انسان به دلیل تفاوت ذاتی که با سایر مخلوقات و موجودات دارد، دایم سرگردان و بیقرار است. از این رو‌میوان بر اساس بینش عرفانی، غربت روح راکه مولانا بیان میکند، در یک چرخه از آفرینش روح تا بازگشت آن به : روح پیش از دنیا، هبوط، عروج و غم هجران و فراق تقسیم کرد.از آنجا که مولوی در سراسر مثنوی معنوی، میل ابدی به رهایی روح از تنگنای جسم دارد، جستجو در بارۀ این چرخه ضروری مینماید.

کلمات کلیدی
مولانا , روح , جسم , غربت , رهایی

• -قرآن کریم.
• - عرفان و رندی در شعر حافظ، آشوری، داریوش ( 1379 ) تهران : انتشارات مرکز.
• - شرح مثنوی معنوی، استعلامی، محمد(1393) تهران : نشر سخن.
• - الاشارات و التنبیهات، شرح نصیرالدین طوسی، شرح الشرح قطب‌الدین‌ رازی، ابن سینا(1403). قم، انتشارات بلاغه.
• - مقایسه دیدگاه ابن سینا، ارسطو در بهره ماهیت نفس و نتایج این دیدگاه‌ها در زندگی پس از مرگ، احمدی زاده، حسن(1391). فصلنامه اندیشه دینی، سال هشتم.
• - دورۀ آثار افلاطون، افلاطون ( 1380 ) تهران : انتشارات خوارزمی .
• - شرح کویر انقروی، انقروی، رسوخ الدین اسماعیل (1388) با ترجمه ی عصمت ستارزاده، تهران: نشر نگارستان کتاب.
• - نیستان الست، پزشکی، نجمه السادات (1383) تهران : نشر زوار.
• - غررالحکم و درر الکلم، شرح جمال‌الدین‌خوانساری، تمیمی آمدی، عبدالواحد( 1366) قم:انتشارات دقترتبلیغات.
• - دیوان حافظ. تصحیح و تحقیق و مقدمه محمدرضا جلالی نایینی ــ نورانی وصال. حافظ، شمس‌‌الدین محمد(1372). تهران: انتشارات سخن.
• - شاعران در زمان عسرت، داوری اردکانی، رضا( 1350) تهران: انتشارات نیل.
• - مرصادالعباد، به اهتمام محمد امین ریاحی، رازی، نجم الدین (1374) تهران : نشر علمی فرهنگی.#÷ - سرّ نی، جلد 1، زرین‌کوب، عبدالحسین ( 1374) تهران انتشارات علمی. - میناگر عشق، زمانی، کریم( 1382) تهران : نشر نی .
• - شرح جامع مثنوی معنوی، ( 1396) تهران : انتشارات اطلاعات.
• - گزیده ی غزلیات شمس، شفیعی کدکنی، محمدرضا (1391) تهران : نشر علمی فرهنگی.
• - شرح مثنوی شریف، شهیدی، سید جعفر(1386) تهران: نشر علمی فرهنگی.
• - شرح قصۀ غربت غربی سهروردی، عباسی داکانی، پرویز (1380) تهران : انتشارات تندیس.
• -شرح مثنوی ملا هادى سبزوارى، (1374) 3جلد، تهران: سازمان چاپ و انتشارات وزارت ارشاد اسلامى.
• فروزانفر، بدیع الزمان (1381) احادیث و قصص مثنوی، تهران: امیرکبیر.
• رساله ی قشیریه، شرح استاد فروزانفر، قشیری عبدالکریم ابن هوازن (1391) ترجمه ابو علی حسن ابن احمد عثمانی، تهران: زوار.
• - تاریخ فلسفۀ یونان و روم، کاپلستون، فردریک(1375) با ترجمه جلال مجتبوی، تهران: نشر علمی و سروش.
• - نثر و شرح مثنوی شریف، گولپینارلی، عبدالباقی (1392) ترجمه وتوضیح توفیقه سبحانی، تهران: نشر سازمان چاپ و انتشارات.
• - آشنایی با علوم اسلامی، مطهری، مرتضی (1374) تهران: نشر صدرا.
• - غربت غرب، نراقی، احسان (1355) تهران: نشر امیرکبیر.
• - شرح مثنوی مولوی، نیکلسون، رینولد ( 1388) ترجمه حسن لاهوتی، تهران : انتشارات علمی فرهنگی.
• - مولوی نامه، همایی، جلال الدین ( 1376) تهران : نشر هما .