ماهنامه علمی سبک شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)
سال 14، شماره 9، آذر 1400 ، شماره پی در پی 67

بررسی سبک شناسی آداب‌الحرب و الشجاعه

صفحه (37 - 52)
علی ابوترابی ، مریم محمودی (نویسنده مسئول)، پریسا داوری
تاریخ دریافت مقاله : شهریور 1399
تاریخ پذیرش قطعی مقاله : آذر 1399

چکیده

زمینه و هدف: کتاب آداب‌الحرب و الشجاعه تألیف منصوربن مبارکشاه معروف به «فخر مُدبّر»، از نویسندگان سده ششم و هفتم هجری است. متون نثر پارسی قرن ششم و هفتم هجری بیشتر بسمت نثر متکلّفانه و مصنوع گرایش دارد اما نثر کتاب آداب‌الحرب و الشجاعه، ساده و بی‌پیرایه است؛ هرچند مانند بسیاری از کتابها در مقدمه و دیباچه کتاب، نثر اندکی ادیبانه است.

روش مطالعه: در این مقاله، کتاب آداب‌الحرب و الشجاعه از نظر سبک‌‌شناسی، به روش اسنادی و کتابخانه ای بررسی میشود.

یافته ها: در متن، جمله ها اغلب کوتاه است. ترتیب اجزای جمله رعایت شده است. جمله ها و واژگان مترادف کاربرد فراوانی دارند. از دیگر ویژگیهای سبکی این کتاب کاربرد همزمان دو حرف ربط «که تا»، استفاده از «واو عطف» برای پیوند جمله ها بجای نقطه، کاربرد حرف اضافه مرکب «از برای»، استفاده از قیدهای «فی الفور، الحال، فی‌الحال، آن حال»، عدم استفاده از حروف ربط و آوردن افعال بصورت صیغه فاعلی، استفاده از حرف پیشوند «ب» بر سر افعال بویژه فعل ماضی است. صور خیال همچون تشبیه، استعاره، کنایه و مجاز و نیز عناصر بدیعی، برخلاف آثار مؤلّفان هم‌عصر فخر مُدبّر در آداب‌الحرب، کم‌کاربرد است که گاه نویسنده متناسب با متن، آنها را بکار برده است. از نظر فکری از مسائل اخلاقی و حکمی مانند: قطعی بودن مرگ، پند و اندرز، رعایت حزم و احتیاط، اغتنام فرصت، آرایش جنگی و شیوه های نبرد و ابزار و آلات جنگ، نیز ذکر اوصاف مستحسن پادشاهان، فرمانروایان، وزراء و فرماندهان سپاه سخن گفته است.

نتیجه گیری: نثر آداب‌الحرب از جمله نثرهای علمی است و نویسنده آن گرایشی به اظهار فضل در عربی‌دانی و مغلق‌نویسی نداشته است. در متون تعلیمی شیوه ساده نویسی بهترین راه انتقال مطلب است که فخر مدبر کاملاً به آن پایبند بوده است.

کلمات کلیدی
آداب‌الحرب و الشجاعه , نثر , سبک-شناسی , ادبیات تعلیمی

• آداب‌الحرب و الشجاعه، فخر مُدبّر (1346)، تصحیح احمد سهیلی خوانساری، تهران: اقبال.
• بازخوانی بلاغتِ واو آغازین در نثر مرسل با تأکید بر قطب مجازی زبان، نقابی، عفت و وثاقتی جلال، محسن (1398)، نشریه نثرپژوهی ادب فارسی، (54) 22، صص226-249.
• بدیع از دیدگاه زیبایی‌شناسی، وحیدیان کامیار، تقی (1379)،‌ تهران: دوستان.
• بررسی تحلیل و تاریخی فعلهای پیشوندی در زبان فارسی، طاهری، حمید (1386)، نشریه دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه کرمان، شمارۀ 21، صص113-135.
• تاریخ زبان فارسی، ناتل خانلری، پرویز (1365)، تهران: نشر نو.
• حروف اضافه و ربط دستورزبان فارسی، خطیب رهبر، خلیل (1379)، تهران: مهتاب.
• دستور زبان۲، انوری، حسن و احمدی گیوی، حسن (1390)، تهران: فاطمی.
• دستور زبان فارسی، خیّامپور، عبدالرسول (1386)، تبریز: ستوده.
• ساختار زبان شعر امروز، علی‌پور، مصطفی (1378)، تهران: فردوس.
• فرهنگ فارسی، معین، محمد (1375)، ج2، تهران: امیرکبیر.