فصلنامه تخصصی سبک شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)
سال 12، شماره 3، پاییز 98 ، شماره پی در پی 45

بررسی تشبیه در اشعار شهریار

صفحه (217 - 239)
مالک شعاعی
تاریخ دریافت مقاله : تابستان 97
تاریخ پذیرش قطعی مقاله : تابستان 97

چکیده

شهریار، صور خیال را برای تفهیم افکار و سلاست شعر خود در حد معمول بکار برده است. او به نیروی ابتکارش، بین عناصر موجود در جهان هستی از طریق تشبیه ارتباط بر قرار کرده نکات ظریفی آفریده است لذا توجّه به عناصر حسَی، بویژه طبیعت، بعد از بیان اوصاف انسانی در قالب مشبّه، بیشترین مضامین تشبیهات شهریار است. بخش عظیمی از اوصاف انسانی شعر شهریار نیز، ناشی از درونمایۀ عاشقانۀ اوست حکایات عاشقانه ای که دیگر شاعران راوی آن هستند شهریار آن را تجربه نموده لذا تصاویر، افکار و عواطف او حاصل زندگی خاص و تجربه های ویژه اوست و از انتحال بری است. با توجه به کثرت اشعار، تنوع مضامین و قالبهای شعری شهریار، گاه تصویرهای شعری، اندیشه های مختلف شاعر را برای خوانندگان نشان میدهد. از میان انواع تشبیه، تشبیه مفرد به مفرد و بلیغ اضافی بیشترین بسامد شعری دارد. and lt;-p and gt; این پژوهش، به شیوۀ تحلیلی ـ توصیفی، انواع تشبیهات را از لحاظ شکلهای هشتگانه تشبیه، محتوا (خیالی و وهمی)، ارکان، مرکب و مفرد، طرفین تشبیه (حسّی و عقلی) و درونمایه در تمامی دیوان شهریار مورد بررسی قرار داده است و تحلیل آماری و علمی از هر یک از تشبیهات ارائه خواهد نمود تا معیارهای اساسی زیباشناسی شعر شهریار تبیین گردد.

کلمات کلیدی
شهریار , صور خیال , تشبیه و تحلیل آماری

• العمجم فی معاییر اشعار العجم، رازی، شمس‌الدّین محمد قیس، (1373)، به کوشش سیروس شمیسا، چاپ اوّل، تهران: انتشارات فردوس.
• با خلوت¬گزیدگان خاک (گوشه¬ای از تاریخ ادبیات معاصر)، مهیار، عباس (1378)، چاپ اوّل، تهران: انتشارات جامعه.
• بلاغت تصویر، فتوحی رود معجنی، محمود (1385)، چاپ اوّل، تهران: سخن.
• بیان، شمیسا، سیروس (1392)، تهران: میترا.
• بیان و معانی، شمیسا، سیروس (1375)، تهران: فردوس.
• ترجمان¬البلاغه، الرّادویانی، محمد بن عمر (1386)، چاپ اوّل، تهران: انتشارات دژنپشت.
• چون سبوی تشنه (ادبیات معاصر فارسی)، یاحقی، محمدجعفر (1390)، چاپ اوّل، تهران: انتشارات زوّار.
• دیوان شهریار، شهریار، محمدحسین (1391)، چاپ چهل و پنجم، تهران: انتشارات نگاه.
• دیوان غزلیات استاد سخن سعدی شیرازی، سعدی شیرازی، مصلح¬الدّین(1391)، شرح خلیل خطیب¬رهبر، چاپ ششم، تهران: انتشارات مهتاب.
• زبان تصویر (علم بیان و ساختار تصویرهای ادبی)، فضیلت، محمود (1378)، چاپ اوّل، تهران: انتشارات جامعه.
• زیباشناسی سخن پارسی 1 بیان، کزّازی، میرجلال¬الدّین (1385)، چاپ هفتم، تهران: نشر مرکز
• سبک¬شناسی قصاید شهریار، حمیرا زمردی، امید مجد و نسرین سیدزاده، (1396)، فصلنامه تخصصی سبک‌شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب(، سال دهم، شماره سوم، (پیاپی 37)، ص 190 – 171.
• صورخیال در شعر فارسی، شفیعی کدکنی، محمّدرضا (1382)، چاپ یازدهم، تهران: انتشارات آگاه.
• طیران آدمیت، حاکمی¬والا، اسماعیل (1382)، چاپ اوّل، تهران: مرکز بازشناسی اسلام و ایران.
• فنون بلاغت و صناعات ادبی، همایی، جلال¬الدین (1371)، چاپ هشتم، تهران: مؤسسه نشر هما.
• معانی و بیان، همایی، ماهدخت¬بانو (1370)، چاپ اوّل، تهران: مؤسسه نشر هما.