ماهنامه علمی سبک شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)
سال 15، شماره 2، اردیبهشت 1401 ، شماره پی در پی 72

انعکاس زندگی فئودالی رو به اضمحلال، در نمایشنامه «لبخند باشکوه آقای گیل» ازطریق عنصر گفتگو و شخصیت پردازی

صفحه (207 - 224)
مرضیه زارع ، نرگس محمدی بدر (نویسنده مسئول)، فاطمه کوپا ، حسین یزدانی
تاریخ دریافت مقاله : اردیبهشت 1400
تاریخ پذیرش قطعی مقاله : مرداد 1400

چکیده

زمینه و هدف: لبخند باشکوه آقای گیل نمایشنامه ای از اکبر رادی متعلّق به دهه 60 شمسی است. این نمایشنامه که به برهه ای از تاریخ معاصر ایران اشاره دارد، زندگی یک خانواده اشرافی را پس از اجرای قانون اصلاحات ارضی بنمایش میگذارد. رادی با بتصویر کشیدن شخصیتهایی که دچار بحرانهای روحی و روانی فراوانی هستند، وضعیت نابسامان طبقه فئودال را در آن برهه از تاریخ ترسیم میکند. در این پژوهش، کارکرد گفتگو و شخصیت پردازی در ترسیم این بحران و اوضاع نابسامان بررسی میشود و هدف از این بررسی طرح این مسئله است که نویسنده چگونه با استفاده از این دو عنصر، توانسته است زوایای مختلف زندگی فئودالیسم رو به اضمحلال را بازنمایی کند.

روش مطالعه: پژوهش پیش رو مطالعه ای نظری است که به شیوه کتابخانه ای و روش توصیفی-تحلیلی انجام میگردد. محدوده موردمطالعه، نمایشنامۀ لبخند باشکوه آقای گیل برگرفته از کتاب روی صحنۀ آبی (دورۀ آثار، جلد دوم، دهه50، چاپ دوم، (چاپ اول: 1382) است که در انتشارات قطره منتشر شده است.

یافته ها: خوی استبدادی و سرکشی، تفاخر و خودبرتربینی، حرّافی و پرگویی، تحقیر و کینه ورزی و نگاه از بالا و کاملاً تحقیرآمیز به رعیت، ویژگیهایی است که ازطریق گفتگوی بین شخصیتها نشان داده شده است. این خلق‌وخوها، آرزوهای سرکوب‌شده ای است که به عقده تبدیل گشته و سبب بروز رفتارهایی خودخواهانه و گاهی به دور از عقل و انسانیت میشود.

نتیجه گیری: اصلاح قانون مالکیت زمین، بعنوان بخشی از برنامه نوسازی در دوره پهلوی دوم، رویدادی است که دگرگونیهای اجتماعی و سیاسی گسترده ای برای کشور بهمراه داشت. یکی از پیامدهای این قانون، زوال طبقه اشراف زمیندار بود. در لبخند باشکوه آقای گیل نویسنده با ایجاد دیالوگهایی مناسب با روحیات و خلقیات شخصیتها، در پی بازتاب اوضاع روحی و روانی فئودال رو به اضمحلال در زمان اجرای قانون اصلاحات ارضی در ایران است. همچنین بحران هویت، مهمترین مسئله ای است که بعنوان یکی از پیامدهای اجرای این قانون آمرانه، در این نمایشنامه بازنمایی شده است.

کلمات کلیدی
لبخند باشکوه آقای گیل , گفتگو , شخصیت پردازی , فئودال , اصلاحات ارضی

• از رئالیسم تا جریان سیّال ذهن: بررسی نمایشنامه های پلکان و خانمچه و مهتابی نوشته اکبر رادی، ماسوری، شکوفه، (1386)، رهپویه هنر، (4)2، صص 27-31.
• بررسی تأثیر نمایشنامه های آنتوان چخوف بر نمایشنامه های اکبر رادی با رویکرد فرمالیستی، مبارک، آذین، (1391)، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی.
• پشت صحنه آبی: گفتگو با اکبر رادی، مظفری ساوجی، مهدی، (1388)، تهران: مروارید.
• تجددگرایی و هویت ایرانی در عصر پهلوی، زریری، رضا، (1384)، زمانه، شماره 40، صص 24-29.
• راهنمای نگارش گفتگو، نوبل، ویلیام، (1377)، ترجمه عبّاس اکبری، تهران: سروش.
• رمان به روایت رمان نویسان، آلوت، میریام، (1368)، ترجمه علی محمّد حق شناس، چاپ دوم، تهران: نشر مرکز.
• روی صحنه آبی، رادی، اکبر، (1386)، دوره آثار، جلد دوّم، چاپ دوّم، تهران: قطره.
• ساختار و عناصر داستان، پارسی نژاد، کامران، (1378)، تهران: سوره.
• شیوه های داستان نویسی، وستلند، پیتر، (1371)، ترجمه محمّدحسین عبّاس پور تمیجانی، تهران: مینا.
• عناصر داستان، میرصادقی، جمال، (1388)، چاپ ششم، تهران: سخن.
• مکالمات (گفتگو با اکبر رادی)، امیری، ملک ابراهیم، (1379)، تهران: ویستار.
• نگرش ضد نظام ارباب-رعیتی در یادداشتهای شکارچی اثر ایوان سرگیویچ تورگنیف، زینالی، بهرام و قلیزاده، روح انگیز (1394)، پژوهش ادبیات معاصر جهان، (2) 20، پاییز و زمستان، صص 275- 293.