فصلنامه تخصصی سبک شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)
سال 9، شماره 2، تابستان 95 ، شماره پی در پی 32

سبکشناسی قطعاتِ طنزِ سلمان ساوجی با رویکرد جامعه شناسی ادبیات

صفحه (56 - 73)
صفا تسلیمی (نویسنده مسئول)، افسانه امرالهی بیوکی
تاریخ دریافت مقاله : خرداد 1394
تاریخ پذیرش قطعی مقاله : شهریور 1395

چکیده
سلمان ساوجی (م 778ه.ق) از شعرای معروف قرن هشتم، در دربار جلایریان بود که بیشتر شهرتش را مدیون غزلها و مثنویاتش است. این پژوهش بنا دارد قطعات طنز وی را با رویکرد جامعه شناسی ادبی، بررسی کند. نخست، سبک طنز قطعات وی را مشخص کرده و به این نتیجه دست یافته که وی به کاریکاتور و ایجاد فضای داستانی، مقایسه و تشبیه، اغراق و بکاربردن اصطلاحات خاص طنز آمیز مانند شتر گربه و لاشه لاشی و... توجه نشان داده و در پاره ای موارد بسیار محدود، به هزل و شوخی نیز گرایش داشته، سپس تاثیر محیط فرهنگی و سیاسی زمان در ایجاد قطعات طنز وی را واکاوی کرده است. در حقیقت، قطعات سلمان آینه تمام عیار روابط مبتذل درباری، حاکم نبودن قانون و ضابطه و فروپاشی ارزشهای اجتماعی است ؛ وی با گزینش قالب قطعه، و شاعر را درگیر تخیلات دور و دراز و دست و پاگیر نمی کند، برای رساندن انتقادهای صریح طنز آمیز خود سود جسته است.

کلمات کلیدی
سلمان ساوجی , قطعات , طنز , جامعه شناسی ادبیات , سبک شناسی