%0 Journal Article
%T بررسی تطبیقی مضمون وجود و عدم در نگاه مولانا و بلیک
%J Journal of the stylistic of Persian poem and prose (JSPPP) 
%I بهار ادب
%Z 3060-5660
%A Fereshteh Zare
%A Elham Khalili Jahromi
%D 2025
%\ 2025/03/01
%N 112
%V 18
%P 121-141
%K being
%K  non-being
%K  existence
%K  nothingness
%K  transience
%K  permanence
%K  Rumi
%K  Blake
%X زمینه و هدف: ادبیّات تطبیقی در ساحت عرفان، زبان مشترکی
میشود که شاعران و متفکّران بسیاری را با وجود تفاوتهای فرهنگی و جغرافیایی در زیر
سایه یک درخت واحد و حقیقی جای میدهد. شاعران عارف مسلک در هر فرهنگ و تاریخی از
قرادادهای زبانی و واژگانی گذر کرده و با برجسته کردن معانی برآمده از شهود،
تصاویر و مضامین نو خلق کرده اند. از جمله مضامین بنیادین که در آثار شاعران
ادبیّات عرفانی حضور چشمگیری دارد، مفهوم "وجود" و "عدم" است
که در ترادف نسبی با واژگانی چون هست و نیست، فنا و بقا و ... قرار میگیرد. مولانا
جلال‌الدّین و ویلیام بلیک دو عارف سرآمد که با حدود 5 قرن فاصله زمانی در دو
خاستگاه فرهنگی و جغرافیایی متفاوت می‌زیسته اند و بنا بر پژوهشهای موجود بلیک
تأثیر مستقیمی از آثار مولانا نگرفته است؛ اما جهانبینی عرفانی آنها موجب شکلگیری
دیدگاهی نسبتاً مشترک درباره ماهیّت جهان و جستجوی حقیقت در جایی فراتر از جهان
مادّی شده است. با این حال اسلوب و زبان این دو شاعر تفاوتهای بنیادینی نیز دارد.

روشها: پژوهنده در این مقاله به تطبیق و تحلیل مضمون "وجود" و
"عدم" در کتاب The Marriage of Heaven and Hell
ویلیام بلیک و دیوان شمس مولانا جلال‌الدّین
در لایه های معنایی و استعاری پرداخته و وجوه اشتراکی و افتراقی میان آنها را بیان
داشته است.

یافته ها: مولانا با تکیه بر سنت‌ عرفان اسلامی، به سلوکی عاشقانه باور دارد
که حقیقت را در نیستیِ وجود فردی و ذوب شدن در معشوق جستجو میکند، حال آنکه بلیک
در دل سنت مسیحی با زبانی نمادین به حفظ نوعی فردیت خلّاق، آشتی اضداد و بازگشت
امری قدسی در درون انسان تأکید دارد.

نتیجه: چنانکه معلوم گردید، هر دو شاعر جهان محسوس و حواس ظاهر را مانعی در
برابر شهود باطن و درک حقیقت میدانند. در عرفان مولانا، راه رهایی از این حجاب،
فنای در عشق است، که در اندیشه بلیک، به سان نبوغ و گذر از حواس ظاهر جلوه میکند.
استعاره های مفهومی مولانا از وجود و عدم گسترده و سیّالند: عدم گاه به معنای وجود
مطلق، عالم غیب یا شمس و خدا و گاه به دنیای مادّی و مخلوقات اطلاق میشود. وجود
نیز گاهی معنای وجود حقیقی دارد و گاه نمود جهان فانی و انانیّت انسانی است؛ بدین
ترتیب، معنا در این واژگان، میان مفاهیم مترادف، متقابل و پارادوکسیکال در نوسان
است. در مقابل، سبک بلاغی بلیک چنین تنوّعی ندارد و او با برجسته سازی نمادهای
متضاد، در پی آشتی نیروهای متقابل و بیداری قوای خیال است و این تقابل بیشتر میان
واقعیت معنوی در برابر جهان مادی نمود می‌یابد.
%U https://bahareadab.com/article_id/1856