%0 Journal Article
%T بررسی شیوه های شخصیت‌پردازی در مثنوی داستانی شمع و پروانۀ اهلی شیرازی
%J Journal of the stylistic of Persian poem and prose (JSPPP) 
%I بهار ادب
%Z 3060-5660
%A Alireza Shadaram
%D 2024
%\ 2023/06/01
%N 95
%V 17
%P 159-177
%K personality
%K  characterization
%K  Persian poetry
%K  Masnavi “candle and butterfly”
%K  Ahli e Shirazi.
%X زمینه و هدف: شخصیت‌پردازی و شیوه های آن از مباحث بسیار مهم و کلیدی در ادبیات
داستانی نوین است که به رغم نوبودگی در حوزۀ بحثهای نظری، حضوری دیرینه در ادبیات
منظوم و منثور فارسی دارد و در اندازه های گوناگون در آثار داستانی کهن، قابل
ردیابی و تبیین است. یکی از این آثار ادبی جالب توجه و مثال‌زدنی به لحاظ شخصیت‌پردازی،
مثنوی شمع و پروانۀ اهلی شیرازی است. اهلی شیرازی، شاعر چیره دست قرن نهم و
اوایل قرن دهم هجری، در این مثنوی داستانی با بداعتی خیره کننده و به شیوه ای
باورپذیر، قهرمانان انسانی در داستانی عاشقانه را با جانوران و اجزای طبیعت تعویض
کرده است. اهلی داستان خویش را شبیه صحنۀ یک نمایش ساخته است که شخصیتهای برگرفته
از طبیعت، یک به یک وارد آن میشوند و شاعر به معرفی شخصیت آنان میپردازد و سپس
رهایشان میسازد که به نقش‌آفرینی خویش بپردازند. هنرمندی اهلی در این کار، تنها
مبتنی بر شگرد تشخیص به صورتی ساده و سرراست نیست، بلکه تطبیقی گسترده میان حیات
انسانی و جهان غیرانسان است که افزون بر جان‌بخشی به خود شخصیتها، برای متعلقات
انسانی از قبیل خانه، خیمه، تخت، خادم، بیماری، مرگ، آه و... نیز مطابقهایی
باورپذیر در جهان غیرانسان مییابد.

روشها: در این پژوهش، ترکیبی از دو روش توصیفی و تحلیلی به کار رفته است.
نخست به توصیف مقولۀ شخصیت و گونه های آن و شیوه های شخصیت‌پردازی پرداخته میشود،
سپس شخصیت قهرمانان نقش‌آفرین در داستان شمع و پروانۀ اهلی شیرازی و شیوه های
شخصیت‌پردازی آنان تحلیل میشود.

یافته ها: یافته های این مقاله نشانگر آن است که هرچند مبحث شخصیت‌پردازی و
شیوه های آن نوآمده است، شاعران و نویسندگان چیره دست ایرانی بصورت ناخودآگاه یا
براساس اندیشه های پیشرو خود به طرق گوناگون بر آن آگاه بوده اند و در داستانهای
موفق خویش از آنها بهره میبرده اند.

نتیجه گیری: مثنوی شمع و پروانۀ اهلی شیرازی به رغم کوتاهیش، صحنۀ حضور
شخصیتهای متنوعی است. برخی از این شخصیتها ایستا هستند و برخی نیز دچار تنوع و
تغییر میشوند و نمونه ای از شخصیتهای پویا هستند. همچنین حضور آنان در صحنۀ داستان
با تمهیدات و توجیهات مناسبی همراه است که انسان‌واری آنان و باورپذیری وجوه
شخصیتی و کنشهایشان را به نحوی موفق، فراهم میسازد.
%U https://bahareadab.com/article_id/1598