%0 Journal Article
%T تحلیل مقایسه ای آیرونی هستی در رباعیات خیام و مثنویهای عطار
%J Journal of the stylistic of Persian poem and prose (JSPPP) 
%I بهار ادب
%Z 3060-5660
%A Seyedeh Somayeh Sharifi
%A Betul Mahdavi
%A Farzad Baloo
%D 2023
%\ 2022/09/24
%N 89
%V 16
%P 95-116
%K existential irony
%K  The theme of the protests
%K  Rubaiyat of Khayyam
%K  Masnavis of Attar
%X زمینه و هدف: طنزپرداز برای تبیین خنده انگیز انواع ناهنجاریها، از روشها و
ابزارهایی بهره میبرد. آیرونی بعنوان یکی از شگردهای بلاغی طنز، به انواع بسیاری
از جمله آیرونی هستی یا فلسفی تقسیم میشود. در این نوع آیرونی، هستی، خداوند و
عملکرد حق تعالی آماج طنزپرداز قرار میگیرد. اعتراض به خداوند و شکایت از نظام
هستی در تقابل با موضوعِ محل اتفاقِ جمله عرفا و غالب متکلمان، یعنی قول به نظام
احسن قرار میگیرد. پژوهش حاضر به بررسی آیرونی هستی در رباعیات خیام در جایگاه تراوشات ذهنی یک فیلسوف
در مقایسه با مثنویهای عطار بعنوان عصارۀ اندیشه های عارفی برجسته میپردازد.

روش مطالعه: مقالۀ حاضر بر مبنای روش تحقیق توصیفی - تحلیلی و با بهره گیری از
ابزارهای کتابخانه ای نوشته شده است. جامعۀ آماری پژوهش شامل رباعیات خیام و
مثنویهای عطار (اسرارنامه، مصیبت‌نامه، الهی‌نامه و منطق الطیر) است.

یافته ها: مفاهیم اعتراض طنزآمیز در 21 مورد از مصادیق به کارگیری آیرونی هستی
در رباعیات خیام مشتمل است بر دوازده بار حیرت از فلسفۀ حیات، هفت مرتبه انتقاد از
انهدام موجودات، و دو مورد اعتراض به فقدان عدالت. در مثنویهای عطار فقط یک بار از
فلسفۀ حیات، چهار مرتبه از انهدام موجودات، سیزده بار از مقولۀ فقر و پنج مورد از
سرگشتگی عاشقان انتقاد طنزآمیز شده است. 

نتیجه گیری: با توجه به یافته ها، عطار برخلاف خیام که غیرمستقیم و با اشاره به
دهر و فلک، کار و بار هستی را به چالش کشیده، آشکارا در قالب روایی با لحنی
طنازانه خدا را آماج اعتراض خود قرار داده و از جایگاه امن عقلای مجانین بهره
گرفته است. اندوه فلسفی در رباعیات مشتمل بر آیرونی هستی خیام بسیار پررنگتر است و
فقط در دو رباعی فقدان عدالت، درد و دغدغۀ اجتماعی مجال بروز یافته؛ اما درد عطار
در بیان نقد و اعتراضاتش هم فلسفی، هم اجتماعی و هم ناشی از شوریدگی و درماندگی
عاشقانه است.
%U https://bahareadab.com/article_id/1505