%0 Journal Article
%T بروز و ظهور امر قدسی در غزل داستانهای دیوان شمس
%J  ماهنامه علمی سبک شناسی و تحلیلی متون نظم و نثر فارسی 
%I بهار ادب
%Z 3060-5660
%A الناز ابراهیمی
%A حسینعلی قبادی
%D 2025
%\ 1404/01/09
%N 113
%V 18
%P 55-77
%K مولوی
%K  غزل داستان
%K  رمز
%K  هرمنوتیک
%K  امر قدسی
%X بیان
مسئله و هدف:
مولانا جلال الدین بلخی استاد مسلم قصه گویی و ادبیات تمثیلی است و در هرجایی چه
در مثنوی و چه در غزل از داستان بهره میگیرد. آنچه که لازم است بدان توجه کنیم،
تفاوت هدف و روش و منطق داستانگوییِ مولانا در غزلیات شمس نسبت به آثار دیگر وی
است. قطعا نمیتوانیم با همان رویکردی که در مثنوی و ادبیات تعلیمی به سراغ داستان
میرویم، داستان را در غزل و ادبیات غنایی تعریف و فهم کنیم. هدفِ غایی سرودن
داستان در این دو عرصه با یکدیگر کاملا متفاوت است. در اولی داستان با داشتن
معنایی از پیش تعیین شده در نزد مؤلف، پدید میاید و فرم در خدمت معنا و داستان
ظرفِ بیان معنی برای مقصودی از پیش مشخص است. اما در غزل و به خصوص غزل عارفانه که
عرصه نمودار شدن عمیقترین عواطف سرکشانه بشری و کشف و شهودات عارفانه است، معنا
سیال و از پیش نامعلوم و گره خورده با تخیل و سرمستی است و مخاطبش بر خلاف ادبیات
تعلیمی دیگر عموم مردم نیستند و در خود متن تلویح و اشاره ای به رموز و نماد های
پنهان در آن نرفته. در این پژوهش میخواهیم بدانیم سرمنشأ و انگیزه این رمزگرایی
چیست و رموز از چه مسیری ساخته میشوند و در غزل بروز پیدا میکنند.

روش
پژوهش:
در این پژوهش با توجه به نظریات جدید نقد ادبی به دنبال بررسی متن غزل داستانها در
دو سطح ژرف ساخت و روساخت هستیم. و با به کارگیری رویکردی توصیفی-تحلیلی برای درک
کلیت اثر با چارچوب ترکیبیی از کنار هم نشاندن نظریه هایدگر، گادامر به اثر نگاه
میکنیم و سپس برای درک تک تک اجزا از روش خوانش تنگاتنگ بهره میبریم و برای توضیح
مواجۀ مولانا با امر قدسی در غزل داستانها به دیدگاه رودلف اتو چشم داریم.

یافته ها:
این
شیوۀ تفسیر و تحلیل به دستیابی به یک معنای جزمی و نهایی و حتمی از متن منجر
نمیشود، اما از آنجایی که فهم را پدیده ای انباشتی میداند که درگذر زمان تکامل و
تحول پیدا میکند، به شکلگیری یک نگاه تازه و عمیق که در چندلایه متن را تحلیل و
بررسی میکند، کمک میکند که در آن امر قدسی اصلیترین عامل شکلگیری نظام رمز
در این غزل داستانهاست.

نتیجه: مولوی در غزلهای راویی
دیوان شمس به خصوص غزل داستانهای رمزی تحت تاثیر «فرامن» ، «امر برتر» و یا همان
«امر قدسی» است. مواجهه با امر قدسی ردپا و نشانه هایی در متن روایت برجای میگذارد
که از جملۀ آن تغییر وجه تخاطب و تبدل انواع «من» به یکدیگر است. در روایت خطی و
عادی و چنین نشانه ای تخطی از سیر طبیعی روایت است اما در یک روایت رمزی که تحت
تأثیر مواجه با امر فراتر نگاشته شده نشانه ای از کشف و شهود و مکاشفۀ روایتگر
است، گویی خود را در این میانه گم کرده و به طور متداول از «خود» عبور میکند و از
لونی دیگر به «خود» باز میگردد و با یافتن یکایک این عناصر در مییابیم این جنس از
غزلیات را نمیبایست به داستان و روایتی عادی تقلیل بدهیم و به صورت خودکار یا
ماشینی صرفا عناصر داستانی نظیر شخصیت و پیرنگ را از دل آنها بجوییم بلکه باید از
منظر مواجه با امر قدسی رموز را فهم و دسته بندی کنیم.
%U https://bahareadab.com/article_id/1867