%0 Journal Article
%T تحلیل متن شناسانۀ حقیقه الحقایق اثر عرفانی حاج محمد‌علی شیروانی
%J  ماهنامه علمی سبک شناسی و تحلیلی متون نظم و نثر فارسی 
%I بهار ادب
%Z 3060-5660
%A نسیم پازاج
%A مسعود فروزنده
%A ابراهیم ایرج‌پور
%D 2025
%\ 1403/08/14
%N 109
%V 18
%P 179-201
%K حاج محمد علی شیروانی
%K  حقیقه الحقایق
%K  عرفان
%K  زبان عربی
%K  رسائل اخوان‌الصفا
%X زمینۀ پژوهش: در این مقاله به معرفی حاج محمدعلی شیروانی و مهمترین اثراو کتاب «حقیقه الحقایق» پرداخته شده و در ضمن آن مباحث مربوط به سبک‌شناسی
اثر در دو سطح زبانی و ادبی بیان شده است. 

روش پژوهش: این مقاله با شیوۀ توصیفی-تحلیلی به معرفی نویسنده و اثر عرفانی او
«حقیقه الحقایق» و ویژگیهای سبکی آن
پرداخته است.

یافته ها: عرفان و تصوف همواره در فرهنگ ایرانیان جایگاه ویژه ای داشته است و
پیوند آن با ادب فارسی جدا‌نشدنی است. در عصر قاجر نیز جزو برجسته ترین موضوعاتی
است که در آثار ادبی به چشم میخورد. از جملۀ این آثار میتوان به کتاب «حقیقه الحقایق» اثر حاج محمد علی شیروانی نویسنده، عارف و
سیاح قرن 13(ه.ق) اشاره کرد. این کتاب، متنی است
به نثر مسجع در شکایت حیوانات از ظلم انسانها و دادخواهی آنها در حضور ملک دادبخش
که طی آن مباحث اجتماعی و مسائل عمیق عرفانی مطرح شده است . نویسنده برای تبیین
آراء عرفانی خود از شاعران و نویسندگان زیادی بویژه جامی و مولوی بهره گرفته است.
بازتاب زبان عربی، بویژه بهره گیری از زبان قرآن در اثر قابل تأمل است. به کار‌گیری
بیش از هزار آیه از قرآن کریم متناسب با موضوعات مطرح شده، نشان‌دهندۀ تسلط
نویسنده بر آیات قرآن کریم است. این کتاب از جمله معدود آثاری است که انسان و
حیوان دوشادوش هم عهده دار ایفای نقشهای اصلی میشوند و در هیچ قسمت از متن نمیتوان
گفت نقش کدام دسته پر‌رنگتر است. در این مقاله سعی بر آن داریم که ضمن معرفی اثر و
بیان ویژگیهای برجستۀ سبکی آن، تأثیری که از متون پیش از خود گرفته است و تأثیری
که بر متون پس از خود گذاشته است، در باب زندگینامۀ نویسنده که در کتب دورۀ قاجار و پس از آن کمتر به آن پرداخته شده
است، سخن بگوییم.

نتیجه گیری: حقیقه الحقایق اثری عرفانیست که حاج محمدعلی آن را به شیوۀ جریانی
از نثرنویسی در دورۀ قاجاریعنی نثرهای مصنوع و متکلفی که به تقلید از متون گذشته
پدید آمده بود به رشتۀ تحریر درآورد. این کتاب چه از جهت موضوع و چه از جهت سبک
نگارش تحت تأثیر متون قبل از خود بوده است. و بر متون پس از خود نیز تأثیر گذاشته است.
باوجود سیر داستانی موجود در کتاب و حضور حیوانات بعنوان شخصیتهای اصلی داستان
نمیتوان آن را در زمرۀ ادبیات تمثیلی و فابل قرار داد.
%U https://bahareadab.com/article_id/1813