%0 Journal Article
%T جستار موتیف معشوق و زن از دیدگاه نظامی و جامی
%J  ماهنامه علمی سبک شناسی و تحلیلی متون نظم و نثر فارسی 
%I بهار ادب
%Z 3060-5660
%A مرتضی بنده الهی
%A عبدالرضا سیف
%A حمیرا زمردی
%D 2025
%\ 1403/05/16
%N 107
%V 18
%P 193-217
%K نظامی
%K  جامی
%K  معشوقه
%K  زن
%X زمینه و هدف: نظامی به رغم تفکر مرد سالانه زمانش، در داستانهای خود به پرورش
مثبت شخصیت زن پرداخته و سهم بیشتری از فضای داستانی را به نقشها و حضور مثبت آنان
اختصاص داده است. دیدگاه جامی در خصوص زن و جایگاه وی در همه آثار و مثنویهایش
یکسان نبوده و گاه دچار دوگانگی و تناقض در آثار خویش بوده است. بررسی موتیف
معشوقه و زن در پنج گنج و هفت اورنگ موضوع اصلی این پژوهش است. در این مقاله
کوشیده ایم نقاط فکری مثبت و منفی شاعران مورد درباره زن مورد جستار قرار گیرد.

روش ها: پژوهش پیش رو، مطالعه ای نظری است که به شیوه پژوهش کتابخانه ای
انجام شده است. محدوده و جامعه مورد مطالعه، پنج گنج نظامی و هفت اورنگ جامی
میباشد، که پس از گرد آوری منابع لازم و مطالعه ی از هر کدام، موارد مورد نظر
استخراج و پس از دسته بندی مطالب به تجزیه و تحلیل تطبیقی آنها پرداخته شد. 

یافته ها: در مثنویهای نظامی، زنان بیشتر هویتی ستودنی دارند، هر چند که در
دنیای واقعی و روزگار زندگی نظامی، چنین نیست. تصورات نظامی درباره زنان بی آن که
در پی تبرئه شاعر باشیم، بیش از آن که متأثر از تجربه های شخصی او باشد، بازتابی
از تلقی مردم روزگار او و پسند برخی از مخاطبان شاعر است؛ وگرنه این بد پنداری با
آنچه که استاد گنجه درباره زنان خود، از جمله آفاق و دیگران گفته، متناقض است.
جامی به مناسبتهای گونه‎گون در مثنویهایش خاصه مثنویهای یوسف و زلیخا، لیلی و
مجنون و سلامان و ابسال رأی و نظرش را درباره زن ابراز داشته است. جامی درباره زن
ذهنیتی ناخوش داشته و هر چند، گاهی زن پاکدامن را ستوده است اما وجودش را کیمیا
دانسته و محال.

نتیجه گیری: در اغلب داستانهای پنج گنج حضور پررنگ زنان دیده میشود. آنان اغلب
ارجمند و باشکوهند و مخاطب نه تنها هرگز نمیتواند حضور زنان را نادیده بگیرید که
شأن و منزلت آنان را همواره در مییابد. این حضور خیلی مهم است. حتی در برخی موارد
کنشهای داستانی حول محور زن میگردد و آنان نقش های اول داستان را دارا هستند. ادب
ذاتی این شاعر مانع آن میشود که به تحقیر زن بپردازد. و همیشه با نزاکت از
قهرمانان زن یاد میکند. جامی در مثنوی هفت اورنگ، در اورنگ لیلی و مجنون از
ویژگیهایی چون وفاداری، لطافت، زیبایی و عزت نفس میگوید، ولی در اورنگ سلامان و
ابسال با نگاهی زن ستیزانه، اگر زن را زیبا خوانده است این زیبایی را دام و مکری
برای فریب مردان دانسته و از زن با ویژگیهای: فریب کاری، نادانی، موجودی ناقص عقل،
وسیله کامجویی مردان و بی وفایی ارائه نموده است.
%U https://bahareadab.com/article_id/1781