%0 Journal Article
%T بررسی اضطراب تأثیرپذیری سعدالدین وراوینی در پیرامتن دیباچه و خاتمه مرزبان نامه بر اساس نظریۀ اضطرابِ تأثیرِ هارولد بلوم
%J  ماهنامه علمی سبک شناسی و تحلیلی متون نظم و نثر فارسی 
%I بهار ادب
%Z 3060-5660
%A سارا برامکی
%A حکیمه دبیران
%A فرامرز خجسته
%D 2024
%\ 1402/08/16
%N 101
%V 17
%P 17-34
%K اضطرابِ تأثیرپذیری
%K  هارولد بلوم
%K  دیباچه و خاتمۀ مرزبان نامه
%K  کلیله و دمنه.
%X زمینه و هدف: براساس نظریۀ اضطراب تأثیرپذیری هارولد بلوم، میان شاعران متأخر با
شاعران گذشته، به دلیلِ دیرآمدگیِ شاعرِ متأخر، همواره رابطۀ دیالکتیکیِ ستیزه جویانه ای
بر محور قدرتِ تأثیرِ شاعرانه استوار است و شاعرِ متأخر با بدخوانی خلاقانۀ آثار
ادبی گذشتگان به عنوانِ مکانیزم دفاعیِ خودآگاه یا ناخودآگاه، درجستجوی راهی برای
رهایی از این اضطرابِ تأثیر و دستیابی به هویتی مستقل و آفرینش سبکی جدید است. این
نظریه علاوه بر شعر، دیگر متون خلاقانه را نیز دربر میگیرد.

این پژوهش تلاش میکند تا با بررسی تحلیلی ساختار و محتوای دو پیرامتن دیباچه و
خاتمۀ کتاب مرزبان نامه بر اساس نظریۀ اضطراب تأثیرپذیری هارولد بلوم به این پرسش
پاسخ دهد که باتوجه به شهرت کلیله و دمنه در زمان نگارش مرزبان نامه و متأخر
بودن مرزبان نامه نسبت به آن، سعدالدین وراوینی چگونه از دیباچه و خاتمۀ کتاب برای
رهایی از اضطراب تأثیرِ حاصل از اقتدار نصرالله منشی و جباریتِ کلیله و دمنه بر
گسترۀ متون نثر ادبی، استفاده میکند؟

روش ها: پژوهش پیش رو، مطالعه ای نظری است که به شیوۀ پژوهش کتابخانه ای
انجام شده است. روش پژوهش توصیفی- تحلیلی است. 

یافته ها: یافته های پژوهش نشان میدهد که شباهت های ساختاری و سبک داستان در
داستان و تمثیلی بودن مرزبان نامه و کلیله و دمنه، تقدمِ زمانی کلیله و دمنه و
محبوبیت و شهرت آن در زمان نگارش مرزبان نامه سبب شده است تا وراوینی به دلیل
اضطرابِ تأثیرپذیری از کلیله و دمنه، علاوه بر بدخوانی خلاقانه یعنی هنرورزی های
خلاقانۀ محتوایی و زبانی در ترجمۀ متن، در دو پیرامتن دیباچه و خاتمه کتاب نیز
فرصت را مغتنم شمرد و دربارۀ ابداع و اختراع بودن کتاب و عدم استفاده از فکر و
اندیشۀ سخنوران برجستۀ متقدم و معاصر خود دادِ سخن دهد و در نهایت مرزبان نامه را
بر کلیله و دمنه و به صورت نامحسوس خود را بر نصرالله منشی برتر بداند.

نتیجه گیری: از این رو، وراوینی در دیباچه و خاتمۀ مرزبان نامه، از طریق انتساب
خود به طبقۀ فضلا و صاحبانِ هنر، اظهار فضل به دلیلِ احاطه بر شاهکارهای نثر
فارسیِ متقدم بر مرزبان نامه، تأکید بر گزیده گویی، عبارت پروری و سخن آرایی در
مرزبان نامه و تأکید چندباره بر عدم تقلید و استفاده از فکر و معانی دیگر صاحبانِ
سخن، مرزبان نامه را دارای سبکی منفرد و کم نظیر میداند. او با زیرکی و درایت
ابتدا کلیله و دمنه را از دیگر آثار نثر متقدم برتر میداند اما در نهایت با خرده گرفتن
بر کلیله و دمنه
به دلیل جهان شمولی و عام بودن مخاطبِ آن، مرزبان نامه را بر کلیله و دمنه و همه
متون متقدم برتر میداند و از این طریق در جستجوی جایگاهی ویژه برای خود و کتابش،
رهایی از دلهرۀ تأثیرپذیری و بیرون آمدن از زیر سایۀ اقتدار آنها است.
%U https://bahareadab.com/article_id/1679