%0 Journal Article
%T پاسخ و شرح رستمداری به ایرادهای جامی بر چند بیت خمسۀ نظامی براساس نسخه های خطی گنجینۀ راز
%J  ماهنامه علمی سبک شناسی و تحلیلی متون نظم و نثر فارسی 
%I بهار ادب
%Z 3060-5660
%A پریسا پورشکیبا
%A احمد طحان
%A سیدمهدی خیراندیش
%D 2024
%\ 1402/02/18
%N 95
%V 17
%P 75-97
%K گنجینۀ راز
%K  نسخۀ خطی
%K  اویس‌بن‌غیاث‌الدین رستمداری
%K  شرح
%K  جامی
%K  ‌نظامی.
%X زمینه و هدف: گنجینۀ راز اثر اویس‌بن‌غیاث‌الدین رستمداری است. قدیمیترین نسخۀ
این اثر در نیمۀ قرن یازدهم ه.ق، احتمالاً مقارن با حیات نویسنده کتابت شده است.
در تذکره ها نام و نشانی از وی در دست نیست. رستمداری در این کتاب به شرح شانزده
بیت پراکنده از اشعار نظامی در منظومه های مخزن الاسرار، خسرووشیرین، هفت پیکر و
شرفنامه میپردازد که به ادعای یکی از طرفداران جامی این ابیات خمسه از نظر این
شاعر بی‌معناست. رستمداری در ادامه هفتادونه بیت دیگر از خمسه را شرح میدهد که به
گفتۀ خودش دشوارتر از شانزده بیت موردنظر جامی هستند و از آنجا که شیعی‌مذهب است،
در پایان کتاب هم برای تیمن و تبرک به شرح سه قصیده از ناصر خسرو میپردازد که حاوی
نعت و منقبت است.

روشها: این پژوهش به شیوۀ توصیفی-تحلیلی، با ابزار کتابخانه ای و اسنادی و
با اتکا به سه نسخۀ خطی گنجینۀ راز انجام شده است. نگارندگان علاوه بر ضبط اختلاف
نسخ خطی و چاپی به مقایسۀ شرح رستمداری دربارۀ این شانزده بیت با شرح دیگران
پرداخته اند.

یافته ها: از شانزده بیت یادشده، توضیحات رستمداری دربارۀ بیتهای 5، 6، 13 و
14 روشن‌کننده است و وجوه معنایی بیت را تا حد زیادی دستیاب میکند. در سایر موارد
هرچند تلاش او در گره گشایی از معنای بیت قابل اعتناست، اما از درک مقصود شاعر
بازمانده است. دیگر شارحان و مصححان اشعار نظامی نیز گاه در گره گشایی از معنای
بیت موفق عمل کرده اند و گاه برخلاف تلاششان، ابهام بیت برطرف نشده است.

نتیجه گیری: موفقیت رستمداری در ابهام‌زدایی از بیتها نسبی است؛ در حالیکه تلاش
مصححان و شارحان معاصر در شرح و توضیح ابیات با موفقیت بیشتری همراه بوده است؛
اگرچه در مواردی نیز ابهام شعر به قوت خود باقی است.
%U https://bahareadab.com/article_id/1594