%0 Journal Article
%T بررسی تطبیقی داستان زال با ادیان زروان، مهر، مسیحیت و مانوی بر اساس کهن‌الگوها
%J  ماهنامه علمی سبک شناسی و تحلیلی متون نظم و نثر فارسی 
%I بهار ادب
%Z 3060-5660
%A عباس حیدری
%A امیدوار عالی محمودی
%A امیدوار مالملی
%D 2024
%\ 1402/01/09
%N 94
%V 16
%P 95-116
%K اسطورۀ زال
%K  زروان
%K  مهر
%K  مسیحیت
%K  مانوی
%K  کهن‌الگو.
%X زمینه و هدف: هدف این مقاله، بررسی تطبیقی اسطورۀ زال بر اساس عناصر و کهن‎الگوهای
آن با تأکید بر آیینهای مهر، زُروان و مانویت است. زال از قهرمانان
داستانی-پهلوانی شاهنامه است. داستانهای پهلوانی زال از زمان پادشاهی منوچهر آغاز
میشود. پایان زندگی خاندان سام، پایان داستانهای پهلوانی شاهنامه یعنی مرگ رستم
است. اگرچه مایه های داستان پهلوانی زال مربوط به باورهای کهن آریایی است، عناصر و
کهن‌الگوهای آن، هستۀ اصلی و منشأ شکلگیری این داستان را در شرق نشان میدهد که با
روی کار آمدن سکاها به نام اشکانیان، بنمایه های عام این داستان شرقی نیز، نه تنها
در ایران راه یافته بلکه شهرتی عام نیز یافته است.

روش مطالعه: برای انجام این پژوهش ابتدا ابیات شاهنامه (داستان زال) استخراج شد؛
سپس اشعار طبقه بندی شده و بر اساس ساختار محتوا با کمک منابع علمی مرتبط با موضوع
پژوهش مورد تجزیه ‌و تحلیل قرار گرفت. این تحقیق با استناد به منابع کتابخانه ای و
روش توصیفی- تحلیلی انجام شده است.

یافته ها: دستاورد موضوع، مؤلفه ها، کهن‌الگوها و عناصر باورهای شرقی مشترک در
تطبیق داستانهای آیینیِ ذیل را نشان میدهد: نور یا درخشش (سفیدی) ترک قوم یا سفر،
پنهان شدن در غار یا کوه جهت تعالیم و پرورش معنوی، انتظار قوم و استقبال بزرگان
از راه پیش بینی موبدان، بازگشت منجی
بعنوان ایزدشاه یا ایزد پهلوان. در نتیجۀ این باورها، منجی برای پرورش و تعالی
خویش، مدتی از انسانهای زمینی -قوم خویش- دوری میگزیند و در زمین -مادر-، چون کوه
پنهان میشود؛ سپس برای مأموریت و نجات و فرمانروایی مردمان خویش بازمیگردد. 

نتیجه گیری: این نمونه های ازلی و همسانی نه تنها در آیینهای مذکور، بلکه در دیگر
داستانهای شرقی چون «به آفرید» و «بوختار» نیز دیده میشود. خاستگاه اساطیری چنین
داستانهایی سرشت مذهبی داشته اند که میتوان در تطبیق با آیینهای باستانی یا ادیانی
چون میترا، زروان، مسیح و مانی به منشأ و خاستگاه کهن مذهبی و شکل آیینی آنها پی
برد.
%U https://bahareadab.com/article_id/1581