%0 Journal Article
%T سبک‏شناسی تشبیه در دیوان شکستۀ قاجار
%J  ماهنامه علمی سبک شناسی و تحلیلی متون نظم و نثر فارسی 
%I بهار ادب
%Z 3060-5660
%A نادر افتخارزاده
%A امیربانو کریمی فیروزکوهی
%A عبدالحسین فرزاد
%D 2024
%\ 1401/12/16
%N 93
%V 16
%P 1-20
%K تشبیه
%K  سبک‏شناسی
%K  شکستۀ قاجار
%K  حسنعلی میرزا
%K  شجاع‏السلطنه.
%X زمینه و هدف: حسنعلی میرزا شجاع‏السلطنه با نام شعری شکسته، ششمین فرزند
فتحعلیشاه و یکی
از شاهزادگان غزلپرداز و دانش‌پژوه عصر قاجار بود. او از شاعران دورۀ دوم نهضت
بازگشت و رستاخیز ادبی است که در زنده نگه داشتن یاد و خاطرۀ شاعران قدیم کوشیده
است. تشبیه از پایه‏های علم بیان و از مهمترین وجه تمایز سخن ادبی از غیر آن است. بررسی و تحلیل
قلمرو‏های تشبیه باعث کشف و شناخت هرچه بیشتر آثار غنایی این دوران و میزان خلاقیت
و شناخت جهانبینی شاعر میشود. در این جستار ساختار تشبیه، بعنوان عنصر اصلی و سازندۀ تصویر در شعر شکستۀ قاجار،
و روند آفرینش ادبی و تحولات سبکی دستگاه بلاغی، نقد و بررسی شده است. 

روش مطالعه: این جستار براساس روش تحلیلی-توصیفی، نقد و بررسی شده است و مواردی مانند عناصر
و مؤلفه های مشبه به؛ انواع تشبیه به اعتبار مفرد، مقید یا مرکب بودن طرفین تشبیه؛
انواع تشبیه براساس ذکر یا حذف ارکان تشبیه؛ انواع تشبیه براساس حسى یا عقلى بودن
طرفین تشبیه؛ انواع تشبیه براساس شکل؛ ترکیب تشبیه با صنایع دیگر؛ نوآوری در
تشبیه؛ تشبیه در تشبیه و تشبیه نامتعارف مورد بررسی و تحلیل قرار میگیرد.

یافته‏ها: دیوان شکسته شامل پنج قصیده، 75 رباعی و 353 غزل میباشد که درمجموع
شاعر برای ارائۀ مضامین از 731 تشبیه بهره برده است. او علاقۀ زیادی به همراه کردن
تشبیهات با برخی شگردهای خیال‏انگیز همچون استعاره، مراعات نظیر، تنسیق‌الصفات،
ایهام، تضاد، تکرار، تلمیح، کنایه و استخدام داشته است؛ با این حال پیچیدگی و
ابهام چندانی در ساختار تشبیهات دیوانش دیده نمیشود. 

نتیجه گیری: بیشترین مشبهات تشبیهات شعر شکستۀ قاجار، انسان و اعضا و متعلقات وی
هستند و مشبه به‎ها معمولاً از میان پدیده های طبیعی و
مصنوعات انسانی انتخاب شده اند. او در موارد متعددی موفق شده است با وارد کردن
عنصری تازه در تشبیهات آشنا و تثبیت‌شدۀ فارسی، بگونه‏ای از آنها آشنایی‏زدایی کند
و موجب تازگی آنها شود؛ هرچند درمجموع تشبیهات او دارای تصاویری ساکن و ایستا
هستند.
%U https://bahareadab.com/article_id/1561