%0 Journal Article
%T تحلیل بلاغی کلان‌‌استعاره ها و خرده استعاره های مفهومی «جان» در مثنوی معنوی
%J  ماهنامه علمی سبک شناسی و تحلیلی متون نظم و نثر فارسی 
%I بهار ادب
%Z 3060-5660
%A مریم نافلی شهرستانی
%A حسین آقاحسینی
%D 2023
%\ 1401/08/08
%N 90
%V 16
%P 249-269
%K مثنوی معنوی
%K  سبک‌شناسی لایه بلاغی
%K  جان
%K  کلان‌استعاره
%K  استعاره مفهومی.
%X زمینه و هدف: مثنوی معنوی اثری عظیم در حوزه عرفان اسلامی ایرانی است. مولوی در
این اثر با زبانی ساده و استفاده از شگردهای مختلف بلاغی، مانند کاربرد تشبیهات و
استعاره های متعدد، از تجربه ها و مفاهیم عرفانی سخن میگوید و آنها را برای
خوانندگان محسوس میکند. در مثنوی درباره مفهوم «جان» بسیار سخن رفته است. مولوی به
وحدت جانها، تقابل جسم و جان، جاودانگی و هدایتگری آن معتقد است و میکوشد مفاهیم
منظور خود را به خواننده انتقال دهد. تصویرهای به کاررفته برای جان در مثنوی بگونه ای
است که گویا در ورای تشبیه و استعاره های ظاهری، صورخیالهای گسترده تری در ذهن
شاعر مطرح بوده است که از آن صورخیالها (کلان‌استعاره ها)، استعاره ها و تشبیهات
دیگری (خرده استعاره ها) برخاسته است.

روش مطالعه: برای بررسی تحلیل بلاغی انواع استعاره های مفهومی و کلان‌استعاره های
جان، به ‌ شیوه توصیفی - تحلیلی، شش دفتر مثنوی بررسی و شواهد لازم از آنها
استخراج شد.

یافته ها: استفاده از کلان‌استعاره برای جان و شکلگیری استعاره های مفهومی
خُرد از آن کلان‌استعاره ها یکی از شگردهای مولوی در تبیین و توصیف جان است که
میتوان آن را در ذیل سبک‌شناسی لایه بلاغی مثنوی مدّ نظر قرار داد. در واقع مولانا
با درنظر گرفتن کلان‌استعاره هایی در ذهن و دیدگاه خود، استعاره هایی را نمود
میدهد که سرچشمه آنها در این کلان‌استعاره هاست. گویا این استعاره های گسترده در
عمق جهان‌بینی و نگرش مولوی بقیه تشبیهات و استعاره ها را تحت‌الشعاع قرار میدهد و
زیربنای پنهان آنها به شمار میرود.

نتیجه گیری: در بررسی صور خیال مرتبط با جان در مثنوی، چهار کلان‌استعاره درباره
جان به دست آمد: «جان موجودی زنده است»، «جان مکان است»، «جان شیء است»، «جان منبع
روشنایی است». در بررسی آماری این کلان‌استعاره ها مشخص شد که کلان‌استعاره «جان
موجودی زنده است» و «جان شیء است»، پرکاربردترین کلان‌استعاره درباره جان در
مثنوی است. از چهار کلان‌استعاره نامبرده، 449 استعاره مفهومی خردتر نمود یافته
است که در ذیل این استعاره های گسترده ساختار یافته اند.
%U https://bahareadab.com/article_id/1527