%0 Journal Article
%T بررسی علل جامعه شناسی گسترش عرفان و تصوّف در دورۀ قاجار براساس نسخ خطی بر‌جای‌مانده (با تکیه بر نسخۀ کنزالمعارف)
%J  ماهنامه علمی سبک شناسی و تحلیلی متون نظم و نثر فارسی 
%I بهار ادب
%Z 3060-5660
%A مرجان باقرزاده
%A احمدرضا یلمه ها
%D 2023
%\ 1401/04/05
%N 87
%V 16
%P 225-243
%K حکومت قاجار
%K  رواج عرفان و تصوّف
%K  کنزالمعارف
%K  عوامل جامعه شناسانه
%K  نسخه خطی.
%X زمینه و هدف: در میان ادوار گوناگون تاریخ سیاسی، اجتماعی و فرهنگی ایران از جنبه های
مختلف از جمله عرفان و تصوّف، عصر قاجار کمتر مورد توجه پژوهشگران قرار گرفته است؛
این در حالی است که رواج عرفان و تصوّف به دلایل گوناگون در ایران منجر به نگارش
کتب عرفانی و نسخ خطی بسیاری در این دوران شد. هدف این این پژوهش روشنتر شدن مباحث
و زمینه های فکری و جریانشناسی علل توجه به تصوّف در کتب عرفانی اعم از نسخ خطی
است. 

روش مطالعه: روش پژوهش در این جستار توصیفی-تحلیلی براساس مطالعات کتابخانه ای
است. 

یافته ها: در تاریخ سیاسی ـ اجتماعی و فرهنگی ایران، دوران حکومت قاجار
ویژگیهای خاصی دارد که آن را از سایر ادوار متمایز مینماید؛ عصر قاجار دوران
تغییرات مهمی در جامعۀ ایران بود. تفکرات متفاوت شاهان قاجار در حمایت از عرفا،
سرخوردگی مردم از اوضاع و شرایط سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی، و رویگردانی از
سالوس و تزویر برخی علمای عصر، عرصه را برای ظهور و بروز دوبارۀ تمایلات عرفانی و
تمسک به عارفان برای حل مشکلات معنوی و ایجاد آرامش روحی، در بین اقشار گوناگون
جامعه فراهم آورد.

نتیجه گیری: پس از انقراض حکومت صفویه، عوامل گوناگونی از جمله حمایت شاهان
قاجار از جریانهای تصوّف و عرفان از جمله فرقۀ نعمت اللهیه، دلزدگی مردم از شرایط
و اوضاع اقتصادی و سیاسی که سبب شده بود عرفان بعنوان ملجأ و پناهگاهی مورد توجه
قرار گیرد، تلاشهای مستمر و پیگیرانۀ برخی بزرگان و سردمداران طریقتهای تصوّف در
جهت تبلیغ و گسترش و رواج اندیشه های عرفانی، توجه به هنر خوشنویسی، و نارضایتی
بسیاری از افراد جامعه از عالمان و زاهدمآبان عصر همگی سبب توجه به مقولۀ عرفان،
رواج کتب عرفانی و نگارش نسخ‌ خطی در این دوران شد.
%U https://bahareadab.com/article_id/1482