%0 Journal Article
%T نوآوری و تقلید در قصاید منقبتی مکتب بازگشت
%J  ماهنامه علمی سبک شناسی و تحلیلی متون نظم و نثر فارسی 
%I بهار ادب
%Z 3060-5660
%A رضا بیات
%D 2022
%\ 1400/05/09
%N 77
%V 15
%P 219-236
%K مکتب بازگشت
%K  نقد ادبی
%K  محتوا و مضمون
%K  شعر منقبتی و شیعی
%K  شعر مدحی و درباری
%X زمینه و هدف: در این مقاله ابتدا مختصات عمومی مکتب بازگشت
به اختصار مرور میشود. سپس به یکی از نکات مهم و مغفول ماندۀ مکتب بازگشت پرداخته میشود؛ یعنی قصاید
منقبتی و آیینی. پژوهشهای شعر دوره
یا مکتب بازگشت منحصر است به دو حوزه: شناسایی شاعران گمنام و تصحیح دیوان آنها و
دیگری بررسی شیوه های تقلید و تأثیرپذیری شاعران شناخته شده.
گویی محققان اتفاق نظر دارند که شعر این دوره هیچ گونه نوآوری و افزوده ای ندارد و
بر همین اساس است که شعر این دوره در درسنامه ها و گزیده های ادب فارسی حضور
کمرنگی دارد.

روش مطالعه: این مقاله محتوا و مضمون شعر 16 شاعر بازگشتی
را بیت به بیت بررسی کرده و آماری گویا از نوآوری شعر بازگشت در عرصۀ شعر آیینی و
رکود و تقلید و تکرار در شعر شعرای درباری این عصر بدست داده است. از هر شاعر، دو
قصیده با موضوع مدح امام علی (ع) و امام رضا (ع) تحلیل شده است. تحلیل داده ها با
نرم افزار اکسل انجام شده است.

یافته ها: بر اساس این پژوهش، بین شهرت و نوآوری شاعران
این دوره، نسبت معکوس وجود دارد. شاعران نام آوری مانند صبا و قاآنی دچار فقر
محتوا هستند و شاعران عمیق و دقیقی مثل آیتی بیرجندی و سروش و الهی قمشه ای شهرتی
بسزا ندارند. این نکته داوریهای تاریخ ادبیات نویسان و ملاکهای داوری آنها را
بچالش میکشد.

نتیجه گیری: عمدۀ آنچه از مکتب بازگشت میگویند ویژگیهای
شعر درباری بازگشت است نه شعر شیعی این دوره. محتوای شعر شیعی در این دوره کاملاً
دگرگون میشود و رشد کمّی و کیفی آن قابل لمس است.
%U https://bahareadab.com/article_id/1329