%0 Journal Article
%T مأخذشناسی برخی از قصص و تمثیلات خمسۀ حکیم نظامی گنجوی
%J  ماهنامه علمی سبک شناسی و تحلیلی متون نظم و نثر فارسی 
%I بهار ادب
%Z 3060-5660
%A ویدا سلیمی
%A ناصر علیزاده خیاط
%A سعیدالله قره بگلو
%D 2022
%\ 1400/03/12
%N 74
%V 15
%P 279-306
%K نظامی
%K  خمسه
%K  مأخذشناسی
%K  داستان و تمثیلات
%X زمینه و هدف: حکیم نظامی‌گنجوی، بزرگترین داستان‌سرای
ایران، در آفرینش شاهکار بی‌بدیل خود وامدار آثار پیشینیان بوده است؛ چنانکه این
اثر ارزنده حاصل «ارتباط و تعامل فکری او با خیل کثیری از منابع شفاهی و کتبی و
متون تاریخی و داستانی و افسانه و اسطوره» است؛ یکی از راه های دسترسی به «دامنۀ
مطالعاتی» و «وسعت اندیشه ها»ی شاعر، کشف و شناسایی مآخذ و سرچشمه های حکایات و
تمثیلاتی ‌است که به نظم کشیده ‌است؛ این تحقیق بر آن‌ است که مآخذ و سرچشمه های
حکایات نظامی را -حداقل در مخزن‌الاسرار- در حد توان و امکانات بدست دهد و
راه را برای مطالعات بعدی هموار کند.

روش‌ مطالعه: پژوهشگران برخی از داستانهای خمسۀ نظامی
را به روش توصیفی-تحلیلی مورد بررسی قرار داده و با توجه به وجوه افتراق و اشتراک
آنها به میزان بهره مندی شاعر از متون پیشین دست یافته اند.

یافته ها: هر اثر ارزنده و کم‌‌نظیر بی‌شک حاصل
ارتباط و تعامل فکری صاحب اثر با منابع پیشین است که معانی را با الفاظی نو و جامه ای
زیبنده، خلاقانه و هنریتر ارائه میدهد. خمسۀ حکیم نظامی که از این قائده مستثنی
نیست، بسیاری از قصه ها و حکایتهای متون پیشین را به سبک و سیاق خود آراسته و با
اندک دستکاری بنظم کشیده است.

نتیجه گیری: میتوان به تأثیرپذیری مستقیم نظامی از
برخی قصص و تمثیلات ازجمله «کتاب مقدس»، «نهج‌البلاغه»، «بلوهر و بوذاسف»، «شرح
اُودانه ورگه»، «روایتهای جاینی»، «محاضرات الادباء و محاورات ‌الشعراء»، «مروج‌ الذهب
و معادن ‌الجوهر»، «عقد العلی ‌للموقف ‌الاعلی»، «تنبیه خواطر و نزهه ‌النواظر»،
«کلیات آثار پارسی‌ خیام نیشابوری»، «دیوان
‌انوری»، «احیاءالعلوم»، «حدیقۀ الحقیقۀ» و نیز تأثیرپذیری غیرمستقیم از «حیات‌مردان
نامی»، «اخبارالنساء»، «فردوس‌الحکمه»، «الملل و النحل»، «سیاست‌نامه»، «طبقات‌الصوفیه»،
«کشف‌المحجوب» و... اشاره کرد. تأثیرپذیری شاعر از «حدیقۀ سنایی» بسیار چشمگیر و
شایان توجه است.
%U https://bahareadab.com/article_id/1286