%0 Journal Article
%T خوانش بینامتنی نمایشنامه «ضحاک» ساعدی و داستان ضحاک شاهنامه بر مبنای نظریه ترامتنیت ژنت
%J  ماهنامه علمی سبک شناسی و تحلیلی متون نظم و نثر فارسی 
%I بهار ادب
%Z 3060-5660
%A بهروز اظهری
%A حمیدرضا فرضی
%A علی دهقان
%D 2020
%\ 0000/00/00
%N 49
%V 13
%P 237-252
%K شاهنامه
%K  داستان ضحاک
%K  نمایشنامه ضحاک
%K  ترامتنیت ژنت
%K  پیرامتنیّت
%K  سرمتنیّت
%X زمینه و هدف:اسطوره از عناصر تأثیرگذار در ساختار و محتوای داستانهای معاصر است و نمایشنامۀ «ضحاکِ» غلامحسن ساعدی ازجمله آثاری است که با تأثیرپذیری از اسطوره ها به وجود آمده است.در مقالۀ پیش رو روابط بینامتنی این اثر با داستان ضحاک شاهنامه طبق نظریه ترامتنیت ژنت بررسی شده است.روش مطالعه:مقالۀ پیش رو با روش توصیفی ـ تحلیلی و براساس منابع کتابخانه ای انجام شده است.یافته ها:از لحاظ پیرامتنی، نمایشنامه ضحاک با داستان ضحاک شاهنامه هم رابطه پیرامتنی درونی دارد و هم رابطه پیرامتنی بیرونی؛ بدین صورت که عنوان نمایشنامه و اسامی شخصیتها بیانگر پیرامتن درونی هستند و مقاله ها، مصاحبه ها و نقدهای نوشته شده درباره نمایشنامه ضحاک -که به ارتباط آن با داستان ضحاک شاهنامه اشاره کرده اند- پیرامتنهای بیرونی آن هستند. از نظر پیوند بینامتنی نیز از بینامتنیت ضمنی استفاده شده است به گونه ای که نویسنده به برخی از قسمتهای داستانِ شاهنامه، از قبیل تقسیم طبقاتی جمشید، آشنایی قبلی ضحاک وآشپز(ابلیس)، تصمیم ضحّاک برای کشتنِ شهرناز و ارنواز، محبوبیت ارنواز و تقدس برخی عددها مانندِ سه و هزار در نمایشنامۀ خود اشاره کرده است. نویسندۀ نمایشنامه بواسطه استفاده از برخی ویژگیها و درون‌مایه های متون حماسی و اساطیری ـ بخصوص شاهنامه ـ مانند براعت استهلال، سحر و جادو، پیشگویی و دلاوری زنان، توانسته با آنها پیوندِ سرمتنیت برقرار کند.نتیجه گیری:نمایشنامه ضحاک ساعدی تحت تأثیر داستان ضحاکِ شاهنامه فردوسی به وجود آمده است و دارای قابلیتهای تحلیل بینامتنی است. ساعدی توانسته است از رهگذرِایجادِ روابط بینامتنی،با اسطوره ضحاک، به بازنویسی آن بپردازد و با تکیه براحساسات فردی قهرمانان شاهنامه به ویژه اسطورۀ ضحاک،آنها را از جنبۀ آرمانی بیرون آورد و به آدمهای معاصر نزدیک کند و به عبارتی یک روایتِ امروزی از اسطورهای یادشده ارائه دهد. نتیجۀ پژوهش نشان میدهدکه ساعدی توانسته است با تکیه براحساسات فردی قهرمانهای داستانِ شاهنامه به ویژه اسطورۀ ضحاک، آنها را از جنبۀ آرمانی بیرون آورد و روایتی معاصر و امروزی از اسطوره های یاد شده ارائه نماید.
%U https://bahareadab.com/article_id/1090